Күні:

Сыныбы:   10

Пәні: қазақ әдебиеті.

Сабақтың тақырыбы: Жаяу Мұса Байжанұлы-сазгер әрі әнші.

Сабақтың мақсаты:

а)білімділік: Оқушылардың Жаяу Мұса айжанұлының сазгерлігі  мен әншілігін терең ұғынып, әндерінің идеясын аша білуі.

ә)тәрбиелілік: Жаяу Мұса сазгерлігін тану арқылы оқушылардың әнші, ән құдіретін сезіне біліп, рухани жан дүниесінің байып, адами қасиеттерді бойларына сіңіруге әсер ету.

б)дамытышулық: әнші- сазгердің әндерін өз ізденістерімен түсінуде оқушылардың сөйлеу мәдениетін, танымдық белсенділігін арттыру.

Әдісі: СТО, топпен жұмыс

Көрнекілігі: интерактивті тақта, мәнмәтін, зерттеу материалдары, ноутбук

Оқу нәтижесі: жұппен және топпен жұмыс жасау арқылы шығармашылық қабілеттерін дамытады, өз көзқарастарын еркін білдіреді, сын тұрғыдан ойлайды, өзгенің пікірін тыңдай біледі, бағалауды үйренеді.

Блум таксономиясы бойынша сабақ жоспары

  Үйге  тапрсырма  : "  Жаяу Мұса әндерінің құдіретті  үні" деген тақырыпта шығарма жазу .

Павлодар қаласы №9 гимназия мектебінің қазақ тілі

мен әдебиеті пәнінің мұғалімі

Айман Түсіпқызы Сұлтанаеваның

қазақ тілі пәні бойынша сабағы.

8-сынып. 3-тоқсан.

Сабақтың тақырыбы: «Мұзафар Әлімбаев»

Сабақтың түрі :Аралас  сабақ

Әдіс-тәсілі:сұрақ-жауап, салыстыру, топтастыру, сәйкестендіру, аударма, өздік жұмыс.

Көрнекілігі: М.Әлімбаев туралы деректер, суреті, үлестірме парақшалар, тест.

Мақсаты: 1. Оқушыларға жерлес ақынымыз  М.Әлімбаев туралы тың деректер беру, білімдерін кеңейту. 2. Оқушылардың жаңа тақырып бойынша ойлау, сөйлесу дағдыларын дамыту.Сөздік қорларын толықтыру.3. Жерлес ақынға деген құрмет мақтаныш сезімдерін қалыптастыру.

Сабақтың барысы:

І Ұйымдастыру кезеңі. Оқушылармен сәлемдесу, түгелдеу.

ІІ Үй тапсырмасын сұрап, бағалау. Мұқан Иманжанов шығармашылығы.

ІІІ Жаңа сабақ Мұзафар Әлімбаев

М. Әлімбаев 1923жылы 29 қазанда Павлодар облысы Шарбақты ауданы Маралды аулында туған. Ол бес жасынан әріп танып, 6- сыныпта 150 кітап, А.С Пушкиннің  4 томын оқып бітіреді.  Мұзафар Әлімбаев балалар әдебиетінің көрнекті өкілі, Қазақстанның Халық жазушысы, соғыс ардагері. Алғашқы туындысы он бес жасында Павлодар облысы Қызылту газетінде жарық көрді. 1941жылы соғысқа кетіп, соғыстан соң Германияда әскери қызметте болады. Әскери қызметтен 1948 жылы босайды. 1952 жылы алғашқы кітабы «Қарағанды жырлары» жарық көреді. 1953 жылы балаларға арналған «Менің ойыншығым» кітабы шығады. Ақын 180 әнге мәтін жазған. Жазушының шығармалары әлемнің 38 тіліне аударылған.

Мәтінмен жұмыс. Мәтінді оқып түсіну.

2. Мәтін бойынша сұрақтар құрастыру.
3. Етістіктерді тауып тұйық етістікке айналдыру.
4. 1 тұйық етістікті септеу және тәуелдеу.

Үлестірме парақшалар тарату. Берілген сөздерді мағынасына қарай сәйкестендіріп 3 сөйлем құрастыру

Халық-туған

Әлемнің-жерлесіміз

Біздің-38 тіліне

Маралдыда-жазушысы

Соғыс- жасында

Бес-ардагері

Сабақты тестпен қорытындылау

Үйге тапсырма: Ақынның өмірі мен шығармашылығына хронологиялық сызба жасап мазмұндау.

М.Әлімбаев тест.

1. М.Әлімбаев қайда туды?

А Маралды б Қоянды с Марқакөл д Мақаншы

2. М.Әлімбаев биыл неше жасқа толады?

А 60 б 70 с 80 д 90

3. М. Әлімбаев неше жасынан әріп таныған ?

А 5 б 6 с 7 д 8

4. Алғашқы туындысы қай газетте жарық көрді?

А Сарыарқа самалы б Қызылту с Қызылтау д Қызыл әскер

5. М. Әлімбаев Ұлы Отан соғысынан кейін қайда қызметте болды?

А Англия б Ресей д Голландия д Германия

6. 1956-1958жылы қай журналда қызмет атқарады?

А Балдырған б Пионер с Айгөлек д Айқын

7. 25 жыл қай журналды басқарды?

А Мөлдір бұлақ б Пионер с Ақ желкен д Балдырған

8. Ақынның алғашқы кітабы «Қарағанды жырлары» қай жылы жарық көрді?

А 1952 б 1953 д 1954 д 1955

9. Ақын неше өлеңнің мәтінін жазған?

А 160 б 170 с 180 д 190

10. Ақынның шығармалары әлемнің неше тіліне аударылды?

А 36 б 37 с 38 д 39

Павлодар қаласы №9 гимназия мектебінің қазақ тілі

мен әдебиеті пәнінің мұғалімі

Айман Түсіпқызы Сұлтанаеваның

қазақ тілі пәні бойынша сабағы.

8-сынып. 3-тоқсан.

Сабақтың тақырыбы: «Мұзафар Әлімбаев»

Сабақтың түрі :Аралас  сабақ

Әдіс-тәсілі:сұрақ-жауап, салыстыру, топтастыру, сәйкестендіру, аударма, өздік жұмыс.

Көрнекілігі: М.Әлімбаев туралы деректер, суреті, үлестірме парақшалар, тест.

Мақсаты: 1. Оқушыларға жерлес ақынымыз  М.Әлімбаев туралы тың деректер беру, білімдерін кеңейту. 2. Оқушылардың жаңа тақырып бойынша ойлау, сөйлесу дағдыларын дамыту.Сөздік қорларын толықтыру.3. Жерлес ақынға деген құрмет мақтаныш сезімдерін қалыптастыру.

Сабақтың барысы:

І Ұйымдастыру кезеңі. Оқушылармен сәлемдесу, түгелдеу.

ІІ Үй тапсырмасын сұрап, бағалау. Мұқан Иманжанов шығармашылығы.

ІІІ Жаңа сабақ Мұзафар Әлімбаев

М. Әлімбаев 1923жылы 29 қазанда Павлодар облысы Шарбақты ауданы Маралды аулында туған. Ол бес жасынан әріп танып, 6- сыныпта 150 кітап, А.С Пушкиннің  4 томын оқып бітіреді.  Мұзафар Әлімбаев балалар әдебиетінің көрнекті өкілі, Қазақстанның Халық жазушысы, соғыс ардагері. Алғашқы туындысы он бес жасында Павлодар облысы Қызылту газетінде жарық көрді. 1941жылы соғысқа кетіп, соғыстан соң Германияда әскери қызметте болады. Әскери қызметтен 1948 жылы босайды. 1952 жылы алғашқы кітабы «Қарағанды жырлары» жарық көреді. 1953 жылы балаларға арналған «Менің ойыншығым» кітабы шығады. Ақын 180 әнге мәтін жазған. Жазушының шығармалары әлемнің 38 тіліне аударылған.

Мәтінмен жұмыс. Мәтінді оқып түсіну.

2. Мәтін бойынша сұрақтар құрастыру.
3. Етістіктерді тауып тұйық етістікке айналдыру.
4. 1 тұйық етістікті септеу және тәуелдеу.

Үлестірме парақшалар тарату. Берілген сөздерді мағынасына қарай сәйкестендіріп 3 сөйлем құрастыру

Халық-туған

Әлемнің-жерлесіміз

Біздің-38 тіліне

Маралдыда-жазушысы

Соғыс- жасында

Бес-ардагері

Сабақты тестпен қорытындылау

Үйге тапсырма: Ақынның өмірі мен шығармашылығына хронологиялық сызба жасап мазмұндау.

М.Әлімбаев тест.

1. М.Әлімбаев қайда туды?

А Маралды б Қоянды с Марқакөл д Мақаншы

2. М.Әлімбаев биыл неше жасқа толады?

А 60 б 70 с 80 д 90

3. М. Әлімбаев неше жасынан әріп таныған ?

А 5 б 6 с 7 д 8

4. Алғашқы туындысы қай газетте жарық көрді?

А Сарыарқа самалы б Қызылту с Қызылтау д Қызыл әскер

5. М. Әлімбаев Ұлы Отан соғысынан кейін қайда қызметте болды?

А Англия б Ресей д Голландия д Германия

6. 1956-1958жылы қай журналда қызмет атқарады?

А Балдырған б Пионер с Айгөлек д Айқын

7. 25 жыл қай журналды басқарды?

А Мөлдір бұлақ б Пионер с Ақ желкен д Балдырған

8. Ақынның алғашқы кітабы «Қарағанды жырлары» қай жылы жарық көрді?

А 1952 б 1953 д 1954 д 1955

9. Ақын неше өлеңнің мәтінін жазған?

А 160 б 170 с 180 д 190

10. Ақынның шығармалары әлемнің неше тіліне аударылды?

А 36 б 37 с 38 д 39

 оқыту.

(ашық сабақ)

7- сынып

 Мақсаты:

Білімділік: Әңгіме құрылысын талдау,  әйел-ана бейнесін жан-жақты талдай отырып, әңгіменің негізгі  түйінді идеясын ашу.

Дамытушылық: Оқушының шығарма кейіпкеріне , шығарманың сюжеттік құрылысына талдау жасай отыра  өз ойын толық жеткізуге ,  сөздің астарына, қыр-сырына мән беруге,  идеясын түсініп бағалай білуге баулу. Сын тұрғысынан ойландыру, түйінді ой айта білуге, өзіндік пікір қалыптастыруға жетелеу.

Тәрбиелік: Оқушыны адами құндылықтарға, әйел-ананы қадірлеуге тәрбиелеу.

Сабықтың  міндеттері:   1.  Шығарманы қысқаша мазмұндату.

2. Әңгіме құрылысын талдауды үйрету.
3. Шығарманың тақырыбы мен идеясын ашу.
4. Кейіпкерлер образдарын ашу.

  Сабақтың түрі:  Аралас сабақ

Оқыту   әдістері:  Ақпаратты технологияны пайдалану, электронды оқулықпен оқыту,сұрақ- жауап,  проблемалық талдау,  сын тұқрғысынан ойлау  стратегиялары

( Ойтолғау,топтастыру) ішінара-іздену.

Көрнекілік:  интерактивті тақта арқылы электронды оқулықты пайдалану,,  жазушының шығармалары.

Сабақтың барысы:

1.Ұйымдастыру

1. Сәлемдесу., оқушыларды түгендеу.
2. Сабақтың тақырыбы мен мақсатын хабарлау.

- Өткен сабақта біз Ғ. Мүсіреповтың  «Ананың анасы» әңгімесін оқып, мазмұндадық, жоспарын жасадық.  Бүгінгі сабақта сол әңгімеге теориялық талдау жасаймыз.

 2.Үй тапсырмасын  тексеру. 

   «Осы жұрт Ғабең жайлы біле ме екен » тақырыбында

 Ғ. Мүсірепов жайлы әр қырлы материал жинақтап, түйінін айту.

                                   Топтастыру стратегиясы

• Жарайсыңдар, балалар. Қазір Ғабит мүсірепов ағамыз туралы « бір үзік сыр» тыңдайық.
• ( Электронды оқулық бойынша Ғ. Мүсіреповтың мұражайы, шығармалары туралы бейне үзінді көрсету.)

3. Көкейкестілік.
4. - «Ананың анасы» әңгімесін оқыдық, мазмұнын бәріміз білеміз. Осы шығарманы жазушы қандай тәсілмен берді ?

- Ол әңгімелеу тәсілімен, яғни Әйтілес қарттың әңгімесі ретінде берілді.

-Жазушы шығарманы неге Әйтілес қарттың әңгімесі ретінде берілді  деп ойлайсыңдар?

- Себебі бұл оқиға ертеде болған, оны әйтілес қарт  Жанай батырдан  естіген.

- Мұндай  ел аузынан естіген  ескі әңгімелерді әдебиетте не деп атайды?

- Аңыз деп атайды?.

-Аңыз дегеннің не екенін еске түсіріп жіберейік.

( Электронды оқулықтан бейнелі үзінді тыңдату.)

• Неге әңгімені аңыз желісіне құрылған дейміз?
• Әңгімедегі оқиға ескі заманда болған,  оның кейіпкерлері Жалпақ балуан, Ана, Жанай батыр  өмірде болған адамдар,  ал оқиғасы  халықтың ерекше есінде қалған.
• Ертеде болған сауға сұрау, барымта, күң бастаған тоғыз, құл бастаған тоғыз, сияқты салт дәстүрлер  аңыз сияқты баяндалады.

2. Әңгіменің қысқаша мазмұнын еске түсіріп шығайық. Ол үшін өзіміз жасаған жоспарды ашайық.

(Слайдқа жазылған жоспарды ашу)

 Жоспар:

1. Әңгіменің басталуы.
2. Әйтілес әңгімесі.

а) Кек алуға аттану.

ә) Қызды олжалау.

б)Ананың арашасы.

в)Әйелдің әйелі, ананың анасы.

3. Жаңа білімді меңгерту.

-  Міне біз әңгіме желісін еске түсіріп өттік. Енді осы шығарманы құрылысына қарай талдайық.  Шығарма құрылысы деген не екенін тыңдайық

(Электронды оқулықтан шығарма құрылысы туралы бейнелі   талдауды тыңдату..

 Шығарма құрылысы:

1. Экспозиция
2. Байланысу

3.Шиеленісу

4. Шарықтау шегі
5. Оқиғаның шешімі

 Сонымен көркем шығармадағы  оқиғаның басталуы , байланысуы, шиеленісуі, шарықтау шегі, шешімі- әңгіменің арқауы екен.

Осындай оқиғалы шығарманы  сюжетті шығарма деп атайды. 

• Енді әңгіменің кейіпкерлеріне оралайық.
• Әңгімедегі негізгі кейіпкерлеріміз кім еді?
• - Жалпақ балуан туралы не айта алар едіңдер?
• Ол адамгершілігін, мейірімін сақтай алған адам. Даланың дөрекі салтына қарамастан әйелді адам, ана ретінде қабылдап, оның айтқан сөзіне тоқталып, қателігін мойындай алды. Ол алып күш иесі болса да жаны , сезімі нәзік адам.
• Оны шығарманың қай жерінен көре аламыз?
• Шығарманың негізгі кейіпкері –ана. Ол туралы не айта алар едіңдер?
• Шығармадағы ана бейнесі барлық аналар табиғатын көрсетеді.
• Ана өз қызы үшін қауіп қатерге қараған жоқ. Шапқыншылардың не өлтіріп, не олжалап әкетуі әбден мүмкін еді. Бірақ ана  Қырық жігіттің ортасына барып, қызын арашалап алды. Бұл оның батылдығы. Ол айлакер де. Егер  күйеуі сияқты  шапқыншыларға тікелей барса  сөзін тыңдата алмайтынын біліп, жылқының алдына шығып,  өз артынан ертіп әкетуі, жылқыны шыға алмайтын жерге қамауынан көре аламыз. Төніп келген қырық жігітке  өктем сөйлеп  «Менің атым –ана,. Анамен атыспайды да ,алыспайды    да»      деп  тоқтатуынан, Өзімен бірге жүруге шақырған Жалпақ батырға « Саған ере алмаймын. Сен  еліңе барғанша ғана еріктісің. Еліңе барған соң не байдың, не бидің сойылысың. Сені батыр деп жұмсайды, мені қатын деп жұмсайды. Екеуміздің айырмамыз осында . Бірақ сенің еркің менің еркім бола алмайды.» деуінен     оның ақылдылығын көре аламыз..  Оның бойында әйелге тән әлсіздік пен анаға тән  батылдық қатар тұрды. Ана жалынған да жоқ сасқан да жоқ . Қырық жігітті билеп әкетті.Мұндай ерлікке тек ана ғана бара алады. 

- Міне балалар шығарманың негізгі идеясы да осы. Ана деген ең ардақты ат.  Ана өз баласы үшін  ештеңеден тайынбайды. Отқа да , суға да түседі .    Бұл барлық аналарға тән қасиет.Барлығымыздың да аналарымыз сондай. Ал әңгімедегі ананың әрекеті- нағыз ерлік. Сондықтан да оны ананың анасы дейміз.

  Аналарды құрметтеу ,оларды жылатпау , ананың ақ сүтін ақтау- барлық адамзат баласының борышы. Жазушының айтайын деген ойы осы.

• Тарихта аты қалған,  ел аналарына айналған  қандай аналарды білесіңдер?
• Домалақ ана, Абайдың анасы Ұлжан, Әжесі Зере, Ұлпан. Т.б.

- Қазіргі күнде ел анасына айналған , балалар үшін қамқорлық жасап жүрген

С. Назарбаеваны айтуға болады.

Бекіту:  Сабағымызды қорыта келе  аналар туралы    ойымызды ойтолғау түрінде түйіндеп жіберейік. «Ана – сарқылмайтын күш» тақырыбында ойтолғау жазамыз.

(Note book  арқылы  ойтолғау жазу.)

 Ойтолғауды оқыту. 3 оқушыға.

(Электронды оқулықтан    Ана туралы бейнелі  ойтолғау тыңдату.)

Қорыту.

Бағалау.

 Үйге тапсырма: Ана туралы ойтолғауды аяқтау. Әңгіме құрылысын   қайталау.

Қарағанды облысы Шахтинск қаласы Ә.Бөкейханов атындағы

мектеп-лицей Бастауыш сынып мұғалімі:

Ибраева Сандугаш Есенгельдиновна

Күні: 

Пәні: қазақ тілі

Сабақтың тақырыбы: Жалаң және жайылма сөйлем

Мақсаты: Оқушыларғажалаңжәнежайылмасөйлемдертуралытүсінік беру. Жалаңсөйлемдіжайылмасөйлемненажыратабілугеүйрету;Оқушылардың ой –өрісін, шығармашылықойлауқабілетін, тілін, сөздікқорындамыту;

Сабақтың түрі: Жаңабілімдімеңгерту

Әдіс-тәсілдері: Ойын, көрнекілік, сұрақ-жауап, ізденушілік

Көрнекілігі: Интерактивтітақта, кесте

Сабақтың барысы:

 І. Ұйымдастырукезеңі

Психологиялықдайындық

Шырылдайды қоңырау

Біз сабақты бастаймыз

Орнымызға отырып

Табыс тілеп көзбенен

Жаңа білім алуға

Алға қадам бастаймы

Уй тапсырмасын тексеру

-Сөйлем мүшелері дегеніміз не?

-Сөйлемніңқандаймүшелері бар?

-Тұрлаулымүшелерге не жатады?

-Бастауышдегеніміз не?

-Баяндауышдегеніміз не?

Балаларбүгінгіөтетінжаңатақырыбымыз « Жалаңжәнежайылмасөйлем »

Бастауыш пен баяндауыштанқұралғансөйлемдіжалаңсөйлемдейді.Жазирабиледі.

Тұрлаулымүшелерденбасқатұрлаусызмүшелері де бар сөйлемдіжайылмасөйлемдейміз.Жазираәдемібиледі.

ІІІ. Жаңабілімдімеңгертукезеңі.

Жай сөйлем мен оның түрлері туралы білгім келеді?

Бір ғана тиянақты ойды білдіретін жеке сөйлемді жай сөйлем дейміз.

Жай сөйлем жалаң және жайылма болып екіге бөлінеді.

Дидактикалық ойын:

97-жаттығу. Сөздерден сөйлем құрап оқы,оларды сөйлем мүшесіне талда.

  Құраған жалаң ,жайылма сөйлемдерді тиісті пойыз вагондарына орналастыр.

100-жаттығу.Жай сөйлемдерді түрлеріне қарай сәйкестендір.

« Кім жылдам»  ойыны

Берілген зат есімдердің бәріне ортақ әріпті тауып айт

Шыққан сөздерден 1 жалаң, 1 жайылма сөйлем айту

Сергіту сәті.

 Ормандарға аю,қонжық
Ұялардан бал іздейді.
Мойындарын оңға бұрды
Мойындарын солға бұрды.
Ағаштардышайқапкөрді
Қуанғаннанбилейберді.

Шығармашылық жұмыс

«Аяқталмаған сөйлем»

Сәния ерте ... . Ол мектепке ... . Қоңырау ... . Мұғалім сыныпқа ... . Сабақ ... . Оқушылар есеп ... .

(оқушылар баяндауыш сөзді тауып қойып, сөйлем мүшесіне талдайды).

Сабақты қорыту. Балаларды бағалау. «Білім теңізіне қайықты жібереміз»

Тақырыпты жақсы меңгердім деген бала өз қайығын білім теңізіне жібереді, ал оған сенімсіз балалар ереже шығанағында қалады.

Үйге тапсырма беру.

101-жаттығу. Ребусты шешу.

Қарағанды облысы Шахтинск қаласы әкімдігінің

№5 гимназиясы КММ Қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі:

Каржасова Айзат Сериковна

Пәні: қазақ әдебиеті

Сыныбы: 6- cынып

Сабақтың тақырыбы: Батырдың нар тұлғасы (Б.Момышұлының «Жауынгер тұлғасы» шығармасы бойынша)

Сабақтың мақсаты:
1. Есімі елге тараған  қазақ елінің батыры Бауыржан Момышұлының өмір жолы мен шығармалары туралы түсінік беру.
2. «Жауынгер тұлғасы» атты шығармасына талдау жасата отырып, Ұлы Отан соғысындағы қазақ жауынгерлерінің ерлігі, олардың жарқын тұлғалары жайлы жан-жақты әңгімелеу.
3. Жас ұрпақты батырлыққа, қайсарлыққа, ұлтжандылыққа баулу. Баланың санасында Отанға деген сүйіспеншілікті қалыптастыру.
Сабақтың түрі: танымдық сабақ.
Сабақтың әдіс - тәсілдері: сыни тұрғыдан ойлау, топтық жұмыс.
Сабақтың көрнекілігі: Б. Момышұлының шығармашылығы туралы слайд, суреті,  әдеби көрме.
Пәнаралық байланыс: Қазақстан тарихы, қазақ тілі
Сабақтың барысы:
а) Ұйымдастыру кезеңі:
Оқушылармен амандасу, түгелдеу, оқу құралдарын тексеру.
Психологиялық ахуал: Оқушылар шеңберге жиналып бір – біріне жігерлендіру мақсатында тілектер тілейді

Ой қозғау: Бауыржан Момышұлының шығармашылығы туралы слайд көрсетіледі. Соғыс жылдарынан үзінділер көрсетіледі.

Оқушыларды топқа бөлу: қима қағаздардағы жазуларға байланысты оқушылар топқа бөлінеді. (Ерлер, батырлар, қаһармандар)
Топтық тапсырмалар.

Берілген тапсырмаларды топ мүшелері біріге отырып орындайды.
1 - топ. Слайд бойынша ұлы отан соғысы туралы түсінік береді.
2 - топ. Соғыс жылдарындағы Қазақстандықтар.
3 - топ. Майдан тақырыбына жазған қандай жазушыларды білесіңдер?.
Мағынаны тану.
Шығарма бөлімдері бойынша жұмыс.
1 - топ: Б.Момышұлының бөлімше командиримен сөйлеске сәтін баяндау.
2 - топ: Мәскеу түбіндегі шайқасты сипаттау.
3 - топ: Шығарма кейіпкерлеріне мінездеме беру ( Бауыржан, Мұқаметқұл, Серебряков)
Ой толғаныс:
Мәтінмен жұмыс. Топтарға шығарманы бөлімдер бойынша бөліп беру.
1 - топ: Әңгімеде кездесетін мақалдарды теріп жазу.
2 - топ: Ерлік, батырлық, қырағылық туралы мақал - мәтелдерді жазу.
3 - топ: «Батырдың нар тұлғасы»  тақырыбында шағын диолог құрау, оны топпен шығып көрініс қылып көрсету.

Қорытынды.
Кім жылдам?
Берілген сұрақтарға тез әрі дұрыс жауап берген топ жеңімпаз болады.
1. Бауыржан Момышұлы кім?

2. Оның қандай шығармаларын білесіңдер?
3. Әңгімеде қай жерде болған ұрыс туралу айтылған?
   4. . Қазақстандық батырларды ата.
   5. Майдангер жазушыларды ата.
   6. Қандай батыр қалаларды білесіңдер?
   7. Момышұлы соғыстан кейін қандай қызметтер атқарды?
   8. Момышұлының келіні кім?
   9. Сыбағасын бердік, ет жемесе де, сорпа ішкендей болып, беті қайтты. Кімнің сөзі?
   Рефлексия:
   Бағалау: Бағалау парақшаларын толтыру. Әр топ сабаққа белсенді қатысқан оқушыларға ұпай береді. Кім көп ұпай алса, сол оқушы үздік бағаға ие болады.
   
   Үйге тапсырма:
   Б. Момышұлының қанатты сөздерін қосымша әдебиеттерден тауып, жазып келу.

Тақырыбы:   Сын есім

Мақсаты: Сын есім туралы  толық теориялық білім беру. Сөйлем ішінен сын есімдерді тауып, сұрақ қоюға, сабаққа ынта-ықыластарын арттыруға көңіл бөлу. Заттың әр түрлі белгілерін байқап, сындық ерекшеліктерін ажырата білуге баулу. Жылдам ойлауға, әдемі жазуға баулу, сөздік қорын, күнделікті сөйлеу тілін жетілдіру.

Түрі: ойын сабақ

Әдісі: сұрақ-жауап, түсіндіру

Көрнекілігі: Интерактивті тақта

Барысы

І Ұйымдастыру кезеңі. Психологиялық дайындық

Әрбір адам? Туысым, досым, жұрағат

Әрбір сабақ? Үйрену, ұғу, ұлағат

Әрбір ісің? Тірлік, тірек, адамдық

Әрбір сөзің? Шындық, бірлік, адалдық

ІІ Үй тапсырмасын тексеру

4-жаттығу  Етістіктерді теріп жазу.

ІІІ Жаңа материалды меңгерту

А) Қандай сөз таптарын білесіңдер?

Ә) Біз қандай сөз таптарымен таныстық?

-Жақсы. Енді , балалар қазір сөзжұмбақ шешеміз.

1.Уақыт өлшемі ( сағат)

2. Қазақ халқының күйшісі (Құрманғазы)

3, Зат есімнің сұрағы (не)

4. Етістіктің сұрағы (не істеді)

5.Орынан орынға ауысқан

    Ұшқалақ құс (сауысқан)

6. Шұнтиған қос құлағы

    Түнде көрер қырағы (үкі)

7. Тоғыз перне, екі ішекті музыкалық аспап (домбыра)

-Бір, ерекше сызықтағы сөзді оқып көрейік (сын есім)

-Олай болса, бүгін  сабақта сөз табы ның бір түрі сын есіммен танысамыз.

-Назарымызды тақтаға аударайық.

-Мынау не? (Алмұрт)

-Көлемі қандай?( үлкен)

Дәмі қандай? (тәтті)

Түсі қандай? Жасыл

Иісі қандай? Жұпар

-Жеп болған соң қандай баға бересіңдер? ( тәтті, піскен жағымды)

-ендеше бұл алмұрттың сапасы

В) Бір оқушыға ережені оқыту.

- «Мен қандаймын» ойынын ойнату.

Шарты: Әр оқушы өз аты қандай әріптен басталса, сол әріптен  басталатын  сын есімді өз атының алдына қойып айтып шығады.

Оқулықпен жұмыс.

І тапсырма

1-жаттығу Бір оқушы өлеңді мәнерлеп оқып, ішінен сын есімді табады.

ІІ тапсырма

І топ: 2-жаттығу

ІІ топ: 3-жаттығу

ІІІ топ: 5-жаттығу

Сергіту сәті:

ІІІ тапсырма:

ІІ топ: Қара сөзіне дыбыстық талдау жаса

І топ: Күйшілер сөзін сөз құрамына талда

ІІІ топ: қ,а,л,ы,з,ы,л әріптерін пайдаланып сөз ойлап жазу

ІҮ тапсырма

І топ: Жалғастыр ойыны

ІІ топ: Бір зат есімге бірнеше сын есім ойлап жазу

ІІІ топ:Бір сын есімге бірнеше зат есім ойлап жазу

Ү тапсырма

«Кім жылдам жауап береді?»

-Қант қандай болады? Тәтті

2. Бұрыш қандай болады? Ащы
3. Қандай бала-қуаныш, қандай бала -өкініш (жақсы, жаман)

4 Қардың түсі қандай?

5. Балапанның түсі қандай

Сабақты бекіту:

Сын есім

Бағалау: Үйге: І топ 4-ж

ІІ топ: Тест құрастыру

ІІІ топ: 4 жол өлең құрастыру

ІІ топ:

Ашық  сөзіне дыбыстық талдау жаса

І топ:

Әдемі, жасыл сөздерін пайдаланып сөйлем құрап жаз.

ІІІ топ:

Қ,а,л,с,ы,р,а,з,ы,л ы,әріптерін пайдаланып сөз ойлап жазу

І топ:

«Жалғастыр» ойыны . Әр қатар жазылған сын есімнің соңғы әрпінен басталатын зат есімді тауып жаз.

Жуас ...,  қысқа ....,  биік ..., тәтті ...,

ІІ топ:

«Бір сын  есімге  көп  зат  есім» ойыны.

Қызық ....,  .....,   ...., ......, ......, .....,.....

ІІІ топ:

 «Көп  сын есімге бір зат есім» ойыны.

Әуенді

әсерлі

әсем

әдемі

көңілді

Ү тапсырма

«Кім жылдам жауап береді?» ойыны.

-Қант қандай болады? Тәтті

2. Бұрыш қандай болады? Ащы
3. Қандай бала-қуаныш, қандай бала -өкініш (жақсы, жаман)

4 Қардың түсі қандай?

5. Балапанның түсі қандай
6. Зат есім дегеніміз не?

А) Заттың санын білдіретін сөздер

Ә) Заттың атын білдіретін сөздер

2. Жалқы есімдер әр уақытта қандай әріппен жазылады?

А) бас әріппен

Ә) кіші әріппен

3. Көптік жалғауын ата

А) лар, лер, дар, дер, тар,тер.

Ә) ма,ме, ба, бе, па, пе.

4. Етістік дегеніміз не?

А) Заттың қимылын, іс-әрекетін білдіретін сөздер

Ә) Заттың сынын білдіретін сөздер

5. Қарап тұрды деген сөз қандай етістікке жатады?

А) дара етістік

Ә) күрделі етістік

Сабақтың тақырыбы:  Ә. Бөриев  «Бауыржан»

Сабақтың мақсаты: 1. Әңғімені оқытып, мазмұнын ашу арқылы тарихи

                                          тұлға Бауыржан Момышұлы жайлы мағлұмат беру.  

                                       2.Оқушылардың ой-санасын, сөздік қорларын дамыту.

3. Батыр атаның өмірін , ерлігін дәріптеп, оқушыларға

                                           үлгі ете отырып, ұлтжандылыққа, отансүйгіштікке,

                                           батырлыққа тәрбиелеу.              

Сабақтың түрі: Таным сабағы     

Сабақтың әдіс-тәсілдері:  ой тастау, сұрақ-жауап, дамыта оқыту, ойын, көрнекілік, түсіндіру.                                                                                                

Құралдар:   интербелсенді тақта,  кеспе қағаздары,

                     фломастерлер, флипчарт.

Сілтеме: «Бастауыш сынып әдістемесі», «Бастауыш сыныпта оқыту» журналдары.

 Ұлы Дала елі

ТӨРТ ТҮЛІГІМІЗ САЙ БОЛСЫН

Қазақ малды топтап бағады. Жылқы тобын – үйір; түйе, сиыр тобын – табын; қой-ешкі тобын – отар деп атайды.

Жегін көліктерді жеккенде, байлағанда да оның жеке атаулары бар. Айталық, түйеде – мұрындық, бұйда; жылқыда – ноқта; сиырда – басжіп; қойда, ешкіде – көген. Түйені тіздейді, жылқыны матайды. Әр мезгілде малдың жүнін, қылын, түбітін алудың да атау түрлері көп. Айталық, түйені жүндейді, жылқыны күзейді, қойды қырқады, ешкіні қырқады, түбітін тарайды.

Мал балаларын төл деп атайды. Түйе төлін 1 ай, жылқы 10 ай, сиыр 9 ай, қой, ешкі 5 ай көтереді. Түйе екі жылда бір рет боталайды («Он екі түйе, он жылқы, тоғыз сиыр, бес ешкі, бір жарым қоян». Шешуі: малдың төлін көтеру мерзімі). Алғаш төлдейтін малды тұмса дейді.

Ірі мал туар кезде (түйе, жылқы, сиыр) төлін қызғанып басқа жерге қашып барып төлдейді. Мұны бошалау деп атайды. Сөйтіп, түйе боталайды, жылқы құлындайды, сиыр бұзаулайды, қой қоздайды, ешкі лақтайды.

 Ірі мал біреуден, қой-ешкі екі-үшеуден төлдей береді. Біреу болса жалқы, екеу болса егіз, үшеу болса үшем, төртеу болса төртем дейді. Егер үшеуден көп туса мал иесі оның біреуін бауыздап көміп тастайды. Бұл мал өсіп кетсе, көз тимесін деген ырым. Кейде енесі өлген төлді басқа енеге немесе төлі өлген малды басқа төлді телиді. Екі енені емген төлді тел құлын, тел қозы, тел бұзау дейді. Төлдемеген малды қысыр, ал мүлде төлдемейтіндерін бедеу деп атайды. Төлсіз сауылатын малды саулы дейді.

Түйеде, сиырда төрт, жылқыда, қой-ешкіде екі емшек болады. Малдың қадір-қасиетін бағалай келіп тәжірибелі, малсақ халқымыз түйе – салтанат, жылқы – мақтан, сиыр – қанағат, қой – қазына деген екен. Бұл төрт түлікке берген әділ баға.

Түйе, жылқы, өгіз көлік ретінде пайдаланылады, шанаға, арбаға, малға жегеді, салт мінеді. Жауынгершілікте ат, айғыр мінетін болған.

Төрт түлікке оның тіршілік, өмірдегі орнына байланысты айтылатын сөздер де өте көп. Айталық, төл ауызданады, отығады, жылқы жусайды, басқа мал күйіс қайырады, яғни күйсейді. Жылқы, қой, түйе семіреді, қой шайлайды. Жазда түйенің жауы маса, сона; жылқының жауы бөгелек; сиырдікі оқыра. Осыдан жылқы бөгелектейді, сиыр оқыралайды, қой-ешкі шыбындайды. Түйені түрегеп, биені тізерлеп, сиырды оң жағынан отырып, қой-ешкіні арт жағынан сауады. Сауып жатқан кезде жүріп кеткен биені исініп кетті дейді. Оны жүріп кетпес үшін артқы екі аяғын мойнына керіп байлап қояды. Мұны күделеу дейді.

Мал тыныстағанда түйе шөгеді, басқа мал жатады. Халық тәжірибесі бойынша малдың өрісін, тынысын, жусауын бұзуға болмайды. Ондай адамдар қатты айыпталады, сөз естиді, яғни заңды, тәртіпті бұзған деп есептеледі.

Қазақ ырымы бойынша өздері белгілеген малдың басын ешкімге бермейді. Мал төлдеп жатқан кезде мал бермейді, түнде мал санамайды, малды басқа теппейді, басқа ұрмайды. Әр рудың, үйдің малдың құлағына, мүйізіне салатын өзіндік ен-таңбалары болады. Бұл таным белгісі. Біреуге мал атаса оған ен салдыртады. Бұл сенім белгісі.

Малды ауыл жаз жайлауға, күз күзекке, қыс қыстауға көшеді һәм ол мал өсіру ыңғайына қарай бейімделіп жасалады. Қыста мұзды ойып мал суарады, оны ойық дейді. Жазда мал су ішетін жерді суат деп атайды. Үйренген мал өз жайлауын, суатын іздейді. Ірі мал басқа жаққа сатылғанда немесе жіберілгенде одан қашып шығып жүздеген, мыңдаған шақырым жерден өзі туып-өскен жерін іздеп табады. Мал өз иесін, қорасын, төлін таниды.

Үй, дала жан-жануарларының көктемдегі күйлеу, ұрықтануының да өзіндік атаулары бар. Айталық, інген қайиды, бие айғырдан шығады, сиыр, қой, ешкі қашады, арқар, киік маталады, қасқыр, ит ұйығады, жолбарыс, мысық мауығады, арыстан, аю айқасады, құстар шығылысады, тағы сол сияқты.

Мал шаруашылығының қыр-сырын жете меңгерген еңбекшіл де епті халқымыз мал өнімдерін де тұрмыстық салаға қолдана білді. Оның сүйегін де, мүйізін де, жүнін де, терісін де үлгіртіп қолдана білді. Жылқы сүйегін өңдеп, қобди сандықтар бетін өрнектеді. Күзеп алған жал, құйрығынан мықты арқан есті. Сиыр мүйізінен тарақ жасады. Қой жүнінен киіз, текемет басып, кілем, сырт киім тоқыды, түйе жүнінен тоқылған шекпен кәделі, қымбат киім деп бағаланды. Шудасының емдік қасиетін де тапты.

Ешкінің қылы, түбітінен де бағалы бұйым тоқылды. Сәнді бөкебай, күртеше, қолғап, шұлық ешкі түбітінен тоқылды. Бұл әрі бағалы, әрі сәнді, әрі жылы киім.

Мал терісін шаруашылықтың әр саласына қолдана білетін де осы қазақ халқы. Жылқы терісінен аса бағалы жақы деп аталатын тон тігіп, оны құлын жақы, тайжақы, құнан жақы деп атады. Аса құрметті адамдарға жақы кигізді. Сиыр терісінен илеп сәнді ер-тоқым, барлық ат әбзелдерін оюлап, өрнектеп, өріп жасады. Қамшы өріп, кісе белбеу жасап, сәнді етік, кебіс тікті. Қой терісінен тонша, тон тігіп, «тоғыз қабат торқадан тоқтышағымның терісі артық» деп мақтанды. Одан жарғақ шалбар тікті. Ең соңы теріні тулақ етіп төсеніш етті, диірменге де пайдаланып, оны диірмен тері деп атайтын.

Асылында, қасиетті төрт түлікке орай білім, тәрбие, тіл, өнеге, үлгілердің өзі бір төбе екен. Демек, мал мәдениеті һәм этнографиясы біздің білім, таным саласында да қызмет етеді.

әзірлеген

Бегімхан КЕРІМХАНҰЛЫ

Қазақстан Журналистер Одағының мүшесі

Ақтөбе облысы Мұғалжар ауданы Қандыағаш қаласы

№4 орта мектебінің бастауыш  класс мұғалімі

Карагулова  Гүлашқан

Күні:                             Сабақ: 1

Пәнің аты: Қазақ тілі

Сабақтың тақырыбы:Сан есім. Дара және күрделі сан есім

Мақсаты:1) Жаттығулар мен тапсырмалар орындау арқылы оқушылардың сын есім туралы алған білімдерін еске түсіру, тереңдету,бекіту.

                   2) Оқушының сөздік қорын , шығармашылық қабілетін, сауатты әрі көркем жазу дағдысын жетілдіру,есте сақтау қабілетін дамыту.

                    3)Өз өлкемізді құрметтеуге,мамандыққа баулу, ұйымшылдыққа тәрбиелеу.

Сабақтың әдіс тәсілі: түсіндіру,сұрақ-жауап

Сабақтың түрі: жаңа сабақ

Сабақтың көрнекілігі:сызба, ережелер

Ұйымдастыру бөлімі: Амандасып,оқушыны сабаққа даярлау

Психологиялық дайындық: Қуан шаттан алақай

                                                     Қуанатын күн келді

                                                     Қайырлы таң қайырлы күн

                                                     Күліп шықты күн бүгін

Үй жұмысын тексеру: Ереже жаттау.44 - жаттығу

Жаңа сабақ:  -Сын есім дегеніміз не?   Заттың түрін,түсін,көлемін,сипатын,дәмін,исін білдеретін сөздерді сын есім дейміз,олар Қандай?Қай? сұрақтарға жауап береді.

1- жаттығу Өлеңді мәнерлеп оқу. Өленен сын есімді тап.

                                           Тәуелсіз елім бар

Көк айна көлім бар,                    Жайдарлы жерім бар,

Кең жайлау жерім бар               Өрісті белім бар

Еңбегі еленген                            Ерлікке баулитын

Атақты ерім бар.                        Егемен елім бар

Жемісті бауым бар,                    Тарих боп кешегім

Шың –құзды тауым бар.            Көп жұмбақ шешемін

Еңісті өр еткен                            Егемен еліме

Жеңісті қауым бар                      Еге боп өсемін

 2-жаттығу Жұмбақты оқып жатқа жаз. Шешуін тап

             Сырты жасыл, қап-қатты,

               Іші қызыл, тәп-тәтті.

Сергіту сәті:  Ұзын мұртты құмырсқа Келе жатыр жұмысқа

                          Допты алып қолына Қойды мұрның жолына

                         Оңға қарады, солға қарады Үлкен тау деп ойлады

4-жаттығу Берілген сан есімдерге келетін заттарды тауап жазу.

 Сергіту сәті: «Топ-топ» әуенді қимылды орындау

5-жаттығу: Төмендегі сөздерді тиісті орынына қойып жазу

....................бала – сүйінші.                     ................. бала жанында

Төбең бір көкке жетеді.                           Ұрыс пен ..............,айқай-шу

Тәртіпсіз .............. – күйініш,                  .................бала маңынан

Төмендеп басың кетеді.                           ................. қылық байқайсың

«Бекітілді»      

Күні:                                              Сабақ: 1

Пәнің аты: Қазақ тілі

Сабақтың тақырыбы:Диктант.Есімдік.

Мақсаты:1) Есімдік туралы ұғымды бере отырып есімдіктермен таныстыру.

                   2) Берілген жаттығуларды өз бетімен орындауға дағдыландыра отырып ойлау, есте сақтау қабілеттерін арттыру

                   3) Сауаттылыққа,ұқыптылыққа алғырлыққа тәрбиелеу

Сабақтың әдіс тәсілі: түсіндіру,сұрақ-жауап

Сабақтың түрі: жаңа сабақ

Сабақтың көрнекілігі:сызба, ережелер

Ұйымдастыру бөлімі: Амандасып,оқушыны сабаққа даярлау

Психологиялық дайындық: Әрқашан күн сөнбесін,   Аспанда бұлт төнбесін.

                                                    Қасымда болсын мама,   Болайын мен де аман!

Үй жұмысын тексеру: Ереже жаттау.13 – жаттығу

Жаңа сабақ:  1- жаттығу Өлеңді мәнерлеп оқу. Қарамен жазылған сөздерге сұрақ қою.

                                        Құс емес бір айбарлы,

                                        Көкек – тіп-тік айдарлы.

                                        Ол – жылы құсы,

                                        Көктемде

                                        Қар кетіп,жер кепкенде,

                                        Жылы жақтан қайтады,

                                        Өз атын тек айтады.                                

Кім? Ол     Не? Көкек

Ережемен таныстыру: Зат есім, сын есім,сан есімдердің орнына жұмсалатын сөздерді есімдік дейміз.

           Есімдіктер: мен,сен,біз,сіз,ол,өзі,бұл,сол,кім,қанша,қайда,ешкім,әркім,ешқашан,әрқайсысы,т.б

2-жаттығу Жаңылтпашты оқып  жатқа жаз.

   Ол аралда да марал,                 От екен маралға арал,

   Бүл аралда да марал.                Оттасын аралда марал.

Сергіту сәті:  Ұзын мұртты құмырсқа Келе жатыр жұмысқа

                          Допты алып қолына Қойды мұрның жолына

                         Оңға қарады, солға қарады Үлкен тау деп ойлады

3-жаттығу. Берілген есімдіктерді өатыстырып сөйлем құра

                     Әркім, ешкім, ешқашан, ешқандай.

5-жаттығу: Жұмбақты оқып шешуін тап.

                       Қара күшік күзетте,                  Ол күзеткен есіктен

                       Ас ішпейді, үрмейді.                 Ешкім үйге кірмейді

Сергіту сәті: «Топ-топ» әуенді қимылды орындау

Диктант: «Менің қарлығашым»

       Жазғытұрым біздің босағаға бір қарлығаш ұя салды. Ол ұядан он алты балапан ұшырды. Күзге қарай құстар жылы жаққа кете бастады. Менің қарлығашым да дайындалды. Келесі жылы ол келер ме екен деп ойладым. Кешке қарлығашты ұстап алып, аяғына мықты жіп байладым.

       Қыс өтіп,көктем келді. Құстар келе бастады. Олардың ішінде қарлығаштар да болды. Оларды көрген сайын мен қарлығашымды ойладым.

        Біздің қораға екі қарлығаш келіп қонды. Біреуі менің қарлығашым екен. Оған қатты қуандым.

(71 сөз)

Тапсырма: Қарлығаш сөзін үш жақта жіктеу.

Үйге тапсырма: 6,7-жаттығу.177 бет.  Ереже жаттау

Қорытынды: Бағалау

БҚО.  Жаңақала ауданы Мұқыр ауылы

Ә.Жангелдин атындағы ЖОББМ

Ихсанова Шынар Қадырбайқызы

Қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі

Сабақтың тақырыбы: С.Мұқанов «Сұлушаш» поэмасы (әдеби талдау) 

Сабақтың мақсаты: 

Білімділік – С. Мұқановтың өмірі туралы мағлұмат бере отырып, жазушының шығармашылық зертханасына үңілу, талдау, «Сұлушаш» поэмасының мазмұнымен танысу, кейіпкерлер жүйесіне талдау жасау, тақырыбы мен идеясын ашу; 
Тәрбиелік – жазушының шығармашылығын игерте отырып оқушыларды адамгершілік қасиеттерге, тілін, тарихын, әдебиетін құрметтеуге баулу; 
Дамытушылық – оқушылардың дүниетанымын кеңейту, әдеби сөйлеу тілін қалыптастыра отырып көркем сөйлеуге бейімдеу. 
Күтілетін нәтиже:

-тақырып бойынша білімдерін өзектендіре алады;

-оқушылар өз беттерінше ізденуге үйренеді;

-мәселенің ең негізгі түйінін табуға дағдыланады;

-бір-біріне сұрақ қойып, жауабын табуға дағдыланады;

-оқушылардың шығармашылық қабілеттері байқалады

-сыни ойлауын қалыптасады
Сабақтың түрі дәстүрлі 
Сабақтың типі: жаңа тақырыпты меңгерту 
Сабақтың әдіс-тәсілдері: сұрақ-жауап, тест тапсырмалары, топтық таныстырылым, ойын элементтері, мәтінмен жұмыс 
Сабақтың көрнекілігі: оқулық, интернет материалдары, бағалау парақтары, интерактивті тақта 
Пәнаралық байланыс: тарих 
І. Ұйымдастыру . 
а) психологиялық тренинг, топқа бөлу 
ә)кезекшімен сұхбаттасу 
ІІ. Үй тапсырмасына қосымша ақпарат (видеоролик) 
Сұрақтар: 
1.С.Мұқанов қай жерде дүниеге келген? 
2.Сәбит қандай қызметтер атқарды? 
3. «Дәуір жыршысы» атанған қаламгер туындыларында заманның қандай мәселелері көтерілді?Қаламгердің туындыларын атаңдар 
ІІІ. Жаңа сабақ. С. Мұқановтың «Сұлушаш» поэмасына әдеби талдау 
Композициялық талдау. 
І топ – «Сұлушаш» поэмасының тақырыбы мен идеясы 
ІІтоп – Поэма кейіпкерлеріне талдау жасау, мінездеме беру 
Көркемдік ерекшеліктеріне талдау. 
Ітоп – Теңеу 
ІІтоп – Метафора 
«Тапқыр топ». Әр топқа сұрақтар қойылады 

І топқа 
«Сұлушаш» поэмасы нешінші жылдар аралығында жазылды? (1926-1928) 
2. Төртөбел деген не? (жылқы-лошадь-horse) 
3. Поэманың үзіндісіндегі жасырған сөзді тап. Алтай қозы бақты, қой бақты, тағы не істеді? (отын жақты-дрова-wood) 
4. Алтынайдың әкесі қызының жасауына қосып тағы кімді берді? (құл, күң-раб, рабыня-slave) 
5. Сұлушаштың шашын бір өргенге әкесі қанша төлейтін?(бір жылқы-одна лошадь-one horse) 
6. Ермек Алтайға кім болып келеді? (іні-младший брат-younger brother) 

ІІтопқа 
1. Тілеуберді Алтынайға қалың мал ретінде неше жылқы берді? (мың-тысяча-thousand) 
2. Алтынайдың әкесі қызының жасауын неге артып береді және оның саны нешеу? (90 нар – девяносто нар – ninety camel) 
3. Тілеуберді ұрын келе жатқан күйеу жігіт үшін неше үй тіктіреді? (он-десять-ten) 
4. Сұлушашқа құда түскен күйеу жігіттің түр-келбеті қандай еді? (ұсқынсыз-некрасивый-ugly) 
5. Мәтіндегі жасырын сөзді тап. Алтайдың айтуынша, «Не киіп аяққа, аң аулайтын қолымызда жоқ садақ, яки, мылтық»? (шаңғы-лыжи-skies) 
6. Қалың малға қоса күйеу жігіт босаға айыбы деп не берді? (100-жылқы-100 лошадей-hundred horse 

ІІІ топқа 
1. Тілеуберді неше жыл отасқаннан кейін балалы болып Сұлушашты көреді? (екі-үш жыл-два-три года-one-two-year) 
2. Сұлушаштың асқан сұлулығын сипаттағанда жазушы қыздың мойнын неге теңеп суреттейді? (аққу-лебедь-swan)

3. Ырысты деген кім? (күйеу жігіт-жених-boy friend) 
   4. Алтай жастайынан не бағып өсті? (қой, қозы – овец, ягненок – sheep, lamb) 
   5. Сұлушаш Алтай мен Қайсарды бүркітті аулаудан күтіп отырғанда қандай құстың қайтып бара жатқанын көріп оған тіл қатады? (қаз-гусь-goose) 
   6. Алтай мен Қайсар Сұлушашқа таудан бүркітті ұстап оралғанша тұзақпен нені ұстап, сонымен ас дайындап қой дейді? (қоян-заяц-hare) 
   
   «Сұлушаш» сөзіне ассосация. Топтық таныстырылым

«Сұлушаш» поэмасымен сарындас шығармаларды атаңдар 
«Қыз Жібек», «Қозы Көрпеш – Баян сұлу», «Қалқаман -Мамыр», «Еңлік - Кебек», «Қамар сұлу» 
Ітоп – Алтай образын эпостық, лиро-эпостық жырлардағы басты кейіпкерлер Қозы, Төлеген, Қобыланды, Тарғын бейнелеріне балау 
ІІтоп – Сұлушаш бейнесін Баян, Жібек, Құртқа, Ақжүніс бейнелеріне балау 
Қазақ қыздары туралы бейнеролик көрсетіледі. 

Ойтолғау. «Менің елесімдегі Сұлушаш» 
Бағалау қорытындысын шығару. 
Үйге тапсырма. «Сұлушаш» поэмасына сценарий құрып келу 
Рефлексия. «Сиқырлы қалпақ» 

БҚО.  Жаңақала ауданы Мұқыр ауылы

Ә.Жангелдин атындағы ЖОББМ

Ихсанова Шынар Қадырбайқызы

Қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі

Сабақтың тақырыбы: Қадыр Мырза-Әлі

                 "Кәрі қыран" өлеңі

Мақсаты: білімділік - ақын өмірі, шығармашылығы туралы жан-жақты түсінік беру.символ туралы түсінік беру.өлең мазмұнын игеру,оқушының көзқарасын қалыптастыру;

 дамытушылық -  оқушылардың шығармашылық және танымдық қабілеттерін дамыту;

тәрбиелік - өрлікке, адалдыққа, қайсарлыққа тәрбиелеу, халқымыздың асыл қасиеттерін бойына сіңіруге жағдай туғызу.

Сабақ түрі:"Сын тұрғысын ойлау"технологиясы қолданылған шығармашылық сабақ.

Әдіс-тәсілдері: топтық жұмыстар,іздену,сұрақ-жауап.

Көрнекілігі: слайд,кесте, бейнетаспа.

Сабақтың барысы:

I.Ұйымдастыру.Оқушылармен,сәлемдесу,түгелдеу.

II.Үй тапсырмасын тексеру.

Сайын Мұратбеков "Жусан исі"әңгімесімен таныстық.

1.С.Мұратбеков қай жылы қай оқу орнын бітірді? С.Мұратбеков қай жылы қай жерде дүниеге келді?

2.Қай салада қызмет етті?

3.Жазушының ең алғаш шығармалары қай жылы жарияланды?

4.Ел арасына таралған қандай шығармаларын білесіңдер?

Кім? Қашан? Қайда?

Шығармадан үзінді оқимын.Оқушылар қай кейіпкердің қашан кай жерде айтқанын табады.

Жаңа сабақ.Қадыр Мырза-Әлі "Кәрі қыран"өлеңі.

1.Ақын өмірі  

2.Шығармалары 

 3.Бейнетаспа

Ой шақыру.

Қыран қандай құс?

Жыртқыш құс,тыныс алу мүшесі жақсы,биікте ұша алады,көзі өткір.

Қазақстанның қай жерінде мекен етеді?

Таулы аймақтарда,таудың ұшар биігіне ұя салады.

Халқымыз не себепті қыранды қасиетті құс санаған?

Жеті қазынаның бірі.Ерлерді қыранға теңеген.

Кәрі қыран өлеңін мәнерлеп оқу.

Өлеңнін тақырыбы,идеясын ашу.

Сөздік жұмыс.Мағынаны ашу.

Символ туралы түсінік беру.

Мысалы,гүл жастықтың,ақ көгершін-бейбітшіліктің,аққу махабаттың,ал қыран-ерліктің,еркіндіктің рәмізі.Оның дәлелі-туымыздағы,қыранның бейнесі.

Жұптық жұмыс.

Берілген суреттердің бүгінгі тақырыппен байланысын ашу керек.

Қасиетті туымызда күн астында қалықтаған қыран бейнесі көрсетіліп,еркіндігімізді,биіктігімізді паш еткен.2.Берел кезеңіндегі самұрық бейнесі бейнеленген,яғни ерте заманнан-ақ ата-бабаларымыз қыранды қасиет тұтқан.3.Италияның әлемге танымал суретшісі Леонардо до Винчи өзінің туындысында қанатты адамзат бейнеленген.Адамның көкке самғап,әлемді бағындыру идеясы көзделген.

Өлеңге поэтикалық талдау.Көркемдегіш құралдарды таптыру.

Теңеулер:қоладай қайырылып,өртенген самолеттей,дөнгелек шарайнадай т.б

Эпитет:ақ кебінді,ақ алмас шеңгелі,қырағы көз қырдың қызыл түлкісі,құрыш тырнақ т.б

Кейіптеу:күрсінді тау ақ қарлы.

Синоним:кәрі-шау,жасын-найзағай,тірлік-өмір-ғұмыр.

Антонимдер:қарттық-жастық,кәрі-жас,өлім-өмір.

Фразеологизм:тәрк етіп,зәбірі артты т.б

Өлеңнен аллитерация табу.

Қ.Мырзалиев өлеңін мәнерлеп оқу(бейнетаспа)

Шығармашылық жұмыс.

Берілген сөздерді байланыстырып,ойтолғау жазу.

Ұланымын ұлы елдің,туған өлке,таулы жер,Қазақстан Республикасында,кең халық,ыстық,елім,ырыс,бақыт,болашақ.

Қорытынды.

Бес жолдық тұжырымдама әдісі арқылы кейіпкерлерге бес жолды өлең құрастыру.

Зат есім:

Сын есім:

Етістік:

Синоним:

4 сөзден тұратын сөйлем.

Бағалау:

Үйге тапсырма.

1.Өлеңді мәнерлеп оқу,ұнаған шумақтарын жаттау.2."Қырандай қалықтау арманым"тақырыбына шығарма жазу.

Сабақты психологиялық аяқтау:

Тау басына өрмелеп жылан да шығады,

Қалықтап қыранда шығады.

Сенің тауың,білімің,ой арманың,

Орындалсын болашақ қиялдарың

Жылан болып өрмелеп күн кешкенше

Қалықтап ұшсын қиял-қырандарың.

Қызылорда облысы Қазалы ауданы Әйтеке би кенті

Б.К. Мергенбаев атындағы №226 гимназия

Бастауыш сынып мұғалімі

Имбетова Айжамал Кудайбергеновна

Қазақ тілі      2-сынып

Тақырыбы: « Жұрнақ пен жалғау» 282-286-жаттығулар

Мақсаты: 1) Жұрнақ пен жалғау туралы толық түсінік беру

                       Оларды салыстыру. Сөздерді сөз құрамына талдау

                    2) Ұқыпты жазуға, жинақылыққа ұйымшылдыққа

                         тәрбиелеу

                    3) Ақыл-ой қабілеттерін дамыту

Көрнекілігі: сызбалар, суреттер

Типі: аралас

Түрі: сайыс

Формасы: топтық

                          Сабақ барысы:

І Ұйымдастыру бөлімі: -оқушылар үш топқа бөлінген

«Алғырлар» тобы    «Білгірлер» тобы    « Тапқырлар» тобы

( оқушылар өз тобымен , құрал-жабдықтарын дайындап отырады)

ІІ Өткенді еске түсіру:

( әр топтың білім деңгейлері 3 түрлі –түсті жетонмен бағаланады)

       ---------5                      ----4                   -----3

 «Алғырлар» тобына  -------сөйлемдерді толықтыру

« Білгірлер» тобына ------сөздерді  сөз құрамына талдау

« Тапқырлар» тобына ----тест ( 10 сұрақ)

ІІ Жаңа материалды меңгерту:

                                                                    -------жұрнақ( сөз мағ өзгереді)

Сөз құрамы-----түбір мен қосымша

                                                                      -----жалғау(сөз мағ өзгермейді)

Мысалы: балық+ты=балықты-------жалғау

                балық+шы=балықшы------жұрнақ

        Оқулықпен жұмыс

282-жаттығу(жазб) -----түбірге қосымша жалғап жазу

Кім шапшаң?----әр топ жетонмен бағаланады

Ережені  түсіндіру

283-жаттығу(ауызша)---- жұрнақ жалғанған сөздерді жылдам табу

Кім жылдам? ----әр топ жетонмен бағаланады

 284-жаттығу—жазбаша—сөздерге жұрнақ жалғап жазу              

Кім тапқыр?

Түбір сөздер          Қосымшалы сөздер          Сөз тіркесі

         Дос                         достық                                    достық күні

          Іс                            іскер                                        іскер әйел

Түсіндірме

Сөз құрамы

Заттық ұғым      ----- не, кім, нелер, кімдер?---тау , бала

Сындық ұғым----қандай? Ақ, әдемі, көк

Сандық ұғым----- неше, нешінші?  Бір, үш, жүзінші

Қимылдық ұғым---- не істеді? Алды, салды

І     

Саған білім жеміс(ін),

Оқулығың бере(ді).

Талай адам сен үшін,

Маңдай тер(ін) төге(ді).

                                                            ІІ

                            Оқулық(ты) құрмет(те)

                            Күтіп ұста, кірлет(пе).

                            Кішілерге табыс ет,

                            Дақ түсірмей бір бет(ке)

ІІІ

Өсірген ой, білім(ді),

Сүйем туған тілім(ді).

Мақсат етем ір сөз(дің)

Мәнін терең білу(ді).

Жетондармен бағаланады

 285-жаттығу( жазб)----жұрнақ жалғанған сөздер бір бөлек

                                   ----- жалғау жалғанған сөздер бір бөлек

                                    ----- себебін дәлелдеу

286-жаттығу ( үйге)

«Жартыңды тап» ойыны  (3 топқа тапсырма  беріледі)

І                                               ІІ                                       ІІІ

--------дей жайна                ----дың беті             ---ға шомылдым

-----дер өсті                        ----ға жазды             ----лық жасадым

----ге қонды                      ----- дар шашылды     -----дан қорықпаймын

Сызбалармен жұмыс ----- Қай топ мықты?

І                                                       ІІ

Сандардың сыры          Керекті қосымшаны жаз

10     інші                              дос- жұрнақ, жалғау

8      ыншы                           қар-жұрнақ, жалғау

6      еу                                  мейірім- жұрнақ, жалғау    

7     ау                   

40    ты

100   ден

                                 ІІІ

Түбір ?----ді,  түбір?----шік,  түбір?----қой,   түбір?---дай,  түбір?----мен,

Түбір?---дай,  түбір?---та, түбір?---хана,  түбір?---шіл

ІҮ Бекіту:   Тез жауап бер?

( сұрақтардың орнына сөздер қойып , жаңа сөз жаса)

Кім?----қандай?-----------мысалы : бала---балалық, адам---адамша

Қандай?---қандай?--------мысалы: әдемі---әдемілеу, ақ---ақшыл

Не?----кім?------мысалы: жұмыс---жұмысшы, ақыл---ақылшы

Ү Үйге тапсырма: 286-жаттығу

ҮІ Бағалау: әр топ өз жетондарын санайды

Әр топтың жүйріктеріне ерекше баға беру

Ы               ң

                                    Д

А       р

А         

Р           а

                    Й

с

 Ж

       Бұл « Жарайсыңдар!» деген сөз       

Шымкент қаласы , Еңбекші ауданы №107 Ю.Сареми 

атындағы  мектеп –гимназиясының қазақ тілі және

әдебиет  пәні мұғалімі Султанова  Матлюба  

Сабақтың тақырыбы: Себеп бағыныңқылы сабақтас құрмалас сөйлем
Сабақтың мақсаты:
Оқушыларға себеп бағыныңқы сабақтас құрмалас сөйлем туралы мәлімет беріледі.
Сабақтың міндеттері:
Мазмұнға байланысты міндет
1. Себеп бағыныңқының баяндауыштарының жасалу жолы түсіндіріледі, сұрақтарымен таныстырылады.
2. Сыни ойлауды дамыту. а арналған міндет
а) Оқушының себеп бағыныңқы туралы түсінігі қалыптасады.
ә) Оқулықпен жұмыс істей отырып, теориялық білімін жаттығу - талдау жұмыстары арқылы бекітеді
3. Топтық міндет
Бірлесе отырып жұмыс істеуге, пікірін дәлелдеуге үйренеді.
Көрнекілігі: Себеп бағыныңқы сабақтас сызбасы, үлестірмелі парақша, слайд
Стратегиялар: топтастыру, Венн диаграммасы, екі жақты күнделік
Сабақтың құрылымы:
І. Қызығушылықты ояту
Абай бүгін әдейі бір үй іші кеңесті оңаша сөйлейін деп, Мағаш, Әбіштерді осында шақырды. Осы сөйлемнің баяндауышын табады. Жасалу жолын түсіндіреді.
- Бұл қай құрмалас сөйлем?
- Мақсат бағыныңқы сабақтас құрмалас сөйлем
ІІ. Үй тапсырмасы сұралады.
Сабақтастың қандай түрлері бар? Оқушылар топтастырады.
Мезгіл
Мақсат Сабақтас шартты
қимыл - сын қарсылықты
Себеп бағыныңқы
ІІІ. Жаңа сабақ
1. Сабақтың тақырыбы тақтаға жазылады.
2. Плакаттағы сөздерді оқып, баяндауыштарын табады.
3. Қосымша ережені қорытып түсіндіремін.
4. Себеп бағыныңқы сабақтастың сұрақтары мен қосымшаларын топтастыру әдісі арқылы жинақтаймыз. Оқушылар дәптеріне жазады.
 Оқушыларға тест тапсырмалары беріледі.

    1.Бұлақты таудан арна ақса, теңіз болар аяғы. /Жамбыл/.

    а/ себеп салдар бағыныңқы     ә/ шартты бағыныңқы

    б/ мезгіл бағыныңқы                 в/ қарсылықты бағыныңқы

    г/ мақсат бағыныңқы                 ғ/ қимыл-сын бағыныңқы

2. Оқуға уақыт аз бола тұра, олар жақсы үлгерімге жетті.

    а/ себеп салдар бағыныңқы     ә/ шартты бағыныңқы

    б/ мезгіл бағыныңқы                 в/ қарсылықты бағыныңқы

    г/ мақсат бағыныңқы                 ғ/ қимыл-сын бағыныңқы

    3.Жауын көп болғандықтан, биыл егін бітік шықты.

    а/ себеп салдар бағыныңқы     ә/ шартты бағыныңқы

    б/ мезгіл бағыныңқы                 в/ қарсылықты бағыныңқы

    г/ мақсат бағыныңқы                 ғ/ қимыл-сын бағыныңқы

4. Жапырағы судырлап, тал сұлуша таранды./ І. Жансүгіров/.

    а/ себеп салдар бағыныңқы     ә/ шартты бағыныңқы

    б/ мезгіл бағыныңқы                 в/ қарсылықты бағыныңқы

    г/ мақсат бағыныңқы                 ғ/ қимыл-сын бағыныңқы

5. Абай үлкен үйге кіретін есікке жақындай бергенде, оның қарсы алдынан Қазақбай жүгіре шықты. /М. Әуезов/.

   а/ себеп салдар бағыныңқы     ә/ шартты бағыныңқы

    б/ мезгіл бағыныңқы                 в/ қарсылықты бағыныңқы

    г/ мақсат бағыныңқы                 ғ/ қимыл-сын бағыныңқы

«Тапқырлар аялдамасы».

   Берілген сөйлемдерді толықтырып жазу, басыңқы немесе бағыныңқы компоненттерін айыру./ Оқушыларға кеспе қағаздар үлестіріледі./

    Сын түзелмей, ...                                             

    Сағат кеңесін аяқтағанда, ...

    Қыруар уақыт өтсе де, ...

    Ол екеуі мұнан әрі сөйлессе, ...

    ..........................., етігімен су кешер.

    ..........................., ауыздықпен су ішер.

    ..........................., шам-шырақ сөмбес өмірде.

    ..........................., біреудің шоғын көреді.

    Ереулі атқа ер салмай, ...

    Сөз жүйесін тапса, ...

    Қол батыр болмай, ...

    Егер есті кісілердің қатарында болғың келсе, ...

Ү. Кітаппен жұмыс.

134 - 137жаттығуларды орындау
Ү. Қима қағазбен жұмыс.
№1 Сабақтас(себеп бағ.) құрмалас сөйлемнің жасалу жолын түсіндір.
Бақтығұлдың үйден шыққанына екі күн болғандықтан, местегі малта да таусыла бастады.
№2 Салалас құрмалас сөйлемді себеп бағыныңқы сабақтасқа айналдырып жаз.
Өзен жағасы аздаған жарлау еді, ересек бала ақсақ баланы суға дейін көтеріп әкелді.
№3. Жасалу жолын түсіндір
Маған мына кітаптың бір жері қатты ұнады, сол себепті соны тағы бір оқып шығайын.
ҮІ. Себеп - салдар салаласқа бірнеше сөйлем жазу.
ҮІІ. Венн диаграммасы
Себеп - салдар салалас пен себеп бағыныңқы сабақтас( ұқсастығы, айырмашылығы)
ҮІІІ. Үйге тапсырма: 138 - жаттығу
ІХ. Бағалау

Шымкент қаласы , Қаратау ауданы №107 Ю. Сареми атындағы мектеп-

гимназиясының қазақ тілі және әдебиет пәні мұғалімі Арипханов Шарипхан

Сабақтың тақырыбы: Салалас құрмалас сөйлемді
Сабақтың мақсаты
А) Білімділік: Құрмалас сөйлемдердің басты белгілерін білу, құрылысын, құрамын ажырату, тыныс белгілерін дұрыс қойып жаза білуге үйрету;
Ә) Дамытушылық: Ынта қойып тыңдау, жазу, талдау машықтарын қалыптастыру, сөздік қорын, сөз байлығын дамыту, талдау және салыстыра білу дағдыларын дамыту;
Б) Тәрбиелік: Сөз қадірін түсіне білуге, жүйелі сөйлей білуге тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: Білімді пысықтау
Сабақтың әдіс - тәсілдері: сұрақ – жауап, топпен жұмыс, талдау, ойлау, дәлелдеу.
Ұйымдастыру.
1. Оқушылармен амандасу.
2. Кезекшілермен сұхбаттасу.
3. Сыныпты екі топқа бөлу.
Сабақтың жоспары:
I. Қайталау - білім анасы.
II. Ой қозғау.
III. Сергіту сәті.
IY. Кім жылдам?
Y. Тапқырлар.
YI. Семантикалық картамен жұмыс.
YII. Шағын тест.
YIII. Венн диаграммасы
IX. Қорытындылау.
X. Үйге тапсырма.
ХІ. Бағалау.
Құрамындағы жай сөйлемдерінің бір - бірімен мағыналық қарым - қатынасына қарай салалас құрмалас сөйлем алты түрге бөлінеді:
Түсіндірмелі салалас
Қарсылықты салалас
Ы Ыңғайлас салалас
Себеп – салдар салалас
Кезектес салалас
Талғаулы салалас
Қайталау - білім анасы
1. Сөйлемнің қандай түрлері бар?
2. Жай сөйлем дегеніміз не?
3. Құрмалас сөйлем дегеніміз не?
4. Салалас құрмалас сөйлем дегеніміз не?
5. Ыңғайлас салалас дегеніміз не?
6. Себеп - салдар салалас дегеніміз не?
7. Қарсылықты салалас дегеніміз не?
8. Түсіндірмелі салалас дегеніміз не?
9. Талғаулы салалас дегеніміз не?
10. Кезектес салалас дегеніміз не?
Ой қозғау.
Эпиграф:
“Білімдіден шыққан сөз,
Талаптыға болсын кез» (Абай)
Тапсырма: Берілген ойды жалғастырып, сабақтың мақсатын анықта.
Алғырлар:
Кез келген адамның қарсы пікірі, шарты, себебі, талғауы, түсінігі, мақсаты болады, сондықтан ол өз ойын жеткізу үшін құрмалас сөйлемдерді қолданады. Менің ойымша,...

Білімпаздар:
Басқа адамның сөзін тыңдай білу де өнер, сондықтан оның айтпақ ойын түсіну үшін құрмалас сөйлемдердің мағыналық түрлерін білген жөн...
Сергіту сәті.
Эпиграф:
“Жүрегімнің түбіне терең бойла,
Мен бір жұмбақ адаммын, оны да ойла.» (Абай)
Өмірлік ұстанымыңды анықта:
Алғырлар:
Қарсылықты салалас:
Ғалым болу - міндет емес,…
Білімпаздар:
Себеп - салдар салалас:
Біз қазақ тілін дамытуымыз керек,
себебі…
Эпиграф:
“Білгенге маржан, білмеске арзан.» (Абай)
Кім жылдам?
Адамды екі нәрсе қартайтпайды: бірі – жақсы мінез, екіншісі жақсы сөз.
Көз – қорқақ, қол – батыр.
Еңбек қылмай тапқан мал дәулет болмас: қар суы сықылды тез суалар.
Ақылды көп жасағаннан сұрама, көп көргеннен сұра.
Малды не жерден сұрау керек, не аққан терден сұрау керек.
Хатты біресе кеудесіне қысады да, біресе оған мейірі қанбағандай бетіне басады.
Мақал - сөз мәйегі
Эпиграф:
“Соңғыларға сөзің мен ісің қалсын”
Абай
Алғырлар:
1. Жалғыздың үні шықпас,.................. (жаяудың шаңы шықпас).
2. Қоянды қамыс өлтіреді,................... (жігітті намыс өлтіреді).
3. Жақсы жаныңа жолдас,............................ (жаман малыңа жолдас).
Білімпаздар:
1. Алтау ала болса ауыздағы кетеді,... (төртеу түгел болса төбедегі келеді).
2. Өнерлінің қолы алтын,.......................... (өлеңшінің сөзі алтын).
3. Ат жаманы жолда қалдырар,............ (жолдас жаманы қолда қалдырар).
Тест жұмысы.
Дұрыс жауаптар кілті:
Сұрақ ------1 ---2 ---3-- 4 ---5 ----6 ---7 ---8 ---9 ---10
Жауап -----С ---А--- С --В ---Д ---Е ---Е ---А ---В ----Е
Семантикалық карта
Мағыналық қарым - қатынасына қарай түрлері
Мысалдар
Ыңғайлас салалас
1997 жылы Н. Назарбаевтың «Қазақстан - 2030» бағдарламасы жарияланды, халқы қызу қолдады.
Себеп - салдар салалас
Адамдарға мұғалімнің еткен әсері мәңгі қалып қояды, сондықтан да мұғалім өзін - өзі бақылай жүруге тиіс... (А. Мак)
Қарсылықты салалас
Бас болмақ оңай, бірақ бастамақ қиын.
Түсіндірмелі салалас
Адамды екі нәрсе қартайтпайды: бірі – жақсы мінез, екіншісі – жақсы сөз.
Талғаулы салалас
Сөз бен қылық суық көңілді жылытады немесе жылы көңілді суытады.
Кезектес салалас
Ол бірде ақыл айтып отырды, бірде екеуін де кінәлі қылды.
Венн диаграммасы
Салалас – Компоненттері тиянақты тең дәрежеде байланысады. Жалғаулық шылаулар, интонация арқылы байланысады.
Сабақтас – Алғашқы компоненті тиянақсыз. Бағына байланысады. Қосымша арқылы байланысады. Бағыңқы, басыңқы
Екеуі де құрмалас сөйлем. Күрделі ойды білдіреді. Құрылысы жөнінде, мағынасы жөнінде.
Қорытынды:
ТОПТАСТЫРУ
Үй тапсырмасы:
1. 10 сұрақтан тұратын тест құрастыру.
2. Көркем шығармадан салаластың түрлеріне екі сөйлемнен жазып келу
Оқушылар білімін бағалау парағы

Шымкент қаласы , Қаратау ауданы №107 Ю. Сареми атындағы мектеп-

гимназиясының қазақ тілі және әдебиет пәні мұғалімі Арипханов Шарипхан

Сабақтың тақырыбы: Салалас құрмалас сөйлемді
Сабақтың мақсаты
А) Білімділік: Құрмалас сөйлемдердің басты белгілерін білу, құрылысын, құрамын ажырату, тыныс белгілерін дұрыс қойып жаза білуге үйрету;
Ә) Дамытушылық: Ынта қойып тыңдау, жазу, талдау машықтарын қалыптастыру, сөздік қорын, сөз байлығын дамыту, талдау және салыстыра білу дағдыларын дамыту;
Б) Тәрбиелік: Сөз қадірін түсіне білуге, жүйелі сөйлей білуге тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: Білімді пысықтау
Сабақтың әдіс - тәсілдері: сұрақ – жауап, топпен жұмыс, талдау, ойлау, дәлелдеу.
Ұйымдастыру.
1. Оқушылармен амандасу.
2. Кезекшілермен сұхбаттасу.
3. Сыныпты екі топқа бөлу.
Сабақтың жоспары:
I. Қайталау - білім анасы.
II. Ой қозғау.
III. Сергіту сәті.
IY. Кім жылдам?
Y. Тапқырлар.
YI. Семантикалық картамен жұмыс.
YII. Шағын тест.
YIII. Венн диаграммасы
IX. Қорытындылау.
X. Үйге тапсырма.
ХІ. Бағалау.
Құрамындағы жай сөйлемдерінің бір - бірімен мағыналық қарым - қатынасына қарай салалас құрмалас сөйлем алты түрге бөлінеді:
Түсіндірмелі салалас
Қарсылықты салалас
Ы Ыңғайлас салалас
Себеп – салдар салалас
Кезектес салалас
Талғаулы салалас
Қайталау - білім анасы
1. Сөйлемнің қандай түрлері бар?
2. Жай сөйлем дегеніміз не?
3. Құрмалас сөйлем дегеніміз не?
4. Салалас құрмалас сөйлем дегеніміз не?
5. Ыңғайлас салалас дегеніміз не?
6. Себеп - салдар салалас дегеніміз не?
7. Қарсылықты салалас дегеніміз не?
8. Түсіндірмелі салалас дегеніміз не?
9. Талғаулы салалас дегеніміз не?
10. Кезектес салалас дегеніміз не?
Ой қозғау.
Эпиграф:
“Білімдіден шыққан сөз,
Талаптыға болсын кез» (Абай)
Тапсырма: Берілген ойды жалғастырып, сабақтың мақсатын анықта.
Алғырлар:
Кез келген адамның қарсы пікірі, шарты, себебі, талғауы, түсінігі, мақсаты болады, сондықтан ол өз ойын жеткізу үшін құрмалас сөйлемдерді қолданады. Менің ойымша,...

Білімпаздар:
Басқа адамның сөзін тыңдай білу де өнер, сондықтан оның айтпақ ойын түсіну үшін құрмалас сөйлемдердің мағыналық түрлерін білген жөн...
Сергіту сәті.
Эпиграф:
“Жүрегімнің түбіне терең бойла,
Мен бір жұмбақ адаммын, оны да ойла.» (Абай)
Өмірлік ұстанымыңды анықта:
Алғырлар:
Қарсылықты салалас:
Ғалым болу - міндет емес,…
Білімпаздар:
Себеп - салдар салалас:
Біз қазақ тілін дамытуымыз керек,
себебі…
Эпиграф:
“Білгенге маржан, білмеске арзан.» (Абай)
Кім жылдам?
Адамды екі нәрсе қартайтпайды: бірі – жақсы мінез, екіншісі жақсы сөз.
Көз – қорқақ, қол – батыр.
Еңбек қылмай тапқан мал дәулет болмас: қар суы сықылды тез суалар.
Ақылды көп жасағаннан сұрама, көп көргеннен сұра.
Малды не жерден сұрау керек, не аққан терден сұрау керек.
Хатты біресе кеудесіне қысады да, біресе оған мейірі қанбағандай бетіне басады.
Мақал - сөз мәйегі
Эпиграф:
“Соңғыларға сөзің мен ісің қалсын”
Абай
Алғырлар:
1. Жалғыздың үні шықпас,.................. (жаяудың шаңы шықпас).
2. Қоянды қамыс өлтіреді,................... (жігітті намыс өлтіреді).
3. Жақсы жаныңа жолдас,............................ (жаман малыңа жолдас).
Білімпаздар:
1. Алтау ала болса ауыздағы кетеді,... (төртеу түгел болса төбедегі келеді).
2. Өнерлінің қолы алтын,.......................... (өлеңшінің сөзі алтын).
3. Ат жаманы жолда қалдырар,............ (жолдас жаманы қолда қалдырар).
Тест жұмысы.
Дұрыс жауаптар кілті:
Сұрақ ------1 ---2 ---3-- 4 ---5 ----6 ---7 ---8 ---9 ---10
Жауап -----С ---А--- С --В ---Д ---Е ---Е ---А ---В ----Е
Семантикалық карта
Мағыналық қарым - қатынасына қарай түрлері
Мысалдар
Ыңғайлас салалас
1997 жылы Н. Назарбаевтың «Қазақстан - 2030» бағдарламасы жарияланды, халқы қызу қолдады.
Себеп - салдар салалас
Адамдарға мұғалімнің еткен әсері мәңгі қалып қояды, сондықтан да мұғалім өзін - өзі бақылай жүруге тиіс... (А. Мак)
Қарсылықты салалас
Бас болмақ оңай, бірақ бастамақ қиын.
Түсіндірмелі салалас
Адамды екі нәрсе қартайтпайды: бірі – жақсы мінез, екіншісі – жақсы сөз.
Талғаулы салалас
Сөз бен қылық суық көңілді жылытады немесе жылы көңілді суытады.
Кезектес салалас
Ол бірде ақыл айтып отырды, бірде екеуін де кінәлі қылды.
Венн диаграммасы
Салалас – Компоненттері тиянақты тең дәрежеде байланысады. Жалғаулық шылаулар, интонация арқылы байланысады.
Сабақтас – Алғашқы компоненті тиянақсыз. Бағына байланысады. Қосымша арқылы байланысады. Бағыңқы, басыңқы
Екеуі де құрмалас сөйлем. Күрделі ойды білдіреді. Құрылысы жөнінде, мағынасы жөнінде.
Қорытынды:
ТОПТАСТЫРУ
Үй тапсырмасы:
1. 10 сұрақтан тұратын тест құрастыру.
2. Көркем шығармадан салаластың түрлеріне екі сөйлемнен жазып келу
Оқушылар білімін бағалау парағы

Жаңақала ауданы, №3 жалпы орта білім беретін

қазақ мектебінің қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің

 мұғалімі Шатаева Айнагүл Оралбайқызы

1.Сабақтың тақырыбы:Абай Құнанбаев «Ескендір» поэмасы

2. Сабақтың типі:аралас сабақ
3. Сабақтың түрі:шығармашылық-ізденіс сабағы
4. Қолданылған технология: СТО технологиясы, ББҮ, кубизм, автор орындығы, рафт, т.б.

5.Сабақтың жабдығы:  интербелсенді тақта, кестелер, слайд, бағалау парағы.

6.Сабақ мақсаты:

Білімділік:  Көркем туындыны түсініп, мәнерлеп оқуға және идеялық-тақырыптық негізін, ой астарын түсінуге үйрету, поэманың тереңіне бойлату, ақынның образ жасау шеберлігін ұғындыру.

Дамытушылық : Поэманы талдай білуге  төселдіру, сын тұрғысынан ойландыру арқылы түйіндік ойларын айта білуге, өзіндік пікір қалыптастыруға дағдыландыру, өз ойын тұжырымдауға, топтастарының ой- пікірлерін тыңдауға, тиянақты, жүйелі сөйлеуге үйрету.

Тәрбиелік:  Ақын шығармасындағы оқиғалар негізінде  оқушылардың дүниетанымын, адамгершілік қасиеттерінің көзін аша отырып, рухани имандылыққа, ізденіске, іскерлікке, таным белсенділігін арттыруға тәрбиелеу. Білім алушының даралық мүмкіндіктерін шығармашылық тапсырмалар арқылы көрсету, сөйлеу  мәдениетін  жетілдіру, шешендікке баулу.

САБАҚ БАРЫСЫ:

І.Ұйымдастыру кезеңі:

1. Топқа бөлу. Өтілген Абай өлеңдерінің үзінділерін біріктіру арқылы тақырыптарын айтып, 3 топқа бөлінеді.

2. Үй тапсырмасы.

- Балалар, олай болса, үйге берілген тапсырмаларға кезек берелік.

- Үйге Абайдың өмірі мен шығармашылығы жайлы  оқу, «Ескендір» поэмасымен танысу, «Көңіл құсы құйқылжыр шартарапқа», «Өлсем орным қара жер сыз болай ма» өлеңдерінен үзінді жаттауға берілді.

ІІІ.Жаңа сабақты  меңгеру кезеңі:

1. Қызығушылықты ояту. ББҮ стратегиясы арқылы «Поэма» дегенімз не? Абайдың «Ескендір» поэмасы туралы білетіндерін сұрау.

«Поэма» сөзіне түсінік беру. Поэма (грек. – «туынды») – орта көлемді эпикалық түрге жататын, өмірде болған не болуға тиісті күрделі құбылыстар мен келелі оқиғаларды, алуан-алуан тағдыры мен заман шындығын көлемді, желілі эпикалық не лирикалық сипаттағы өлеңмен суреттейтін жанр. Абайдың поэмалары: Ескендір, Масғұт, Әзім әңгімесі.

Абай Құнанбаев –қазақ әдебиеті мен өнерінің тарихында дараланып тұрған Ұлы тұлға. Қазақ жерінің ақыны, данышпаны көп болғанымен Абайы біреу-ақ. Абайы бар ел қай халықпен де терезесін теңестіре алады. Ол – қазақтың бір жерінде туып, бар жерінің туын ұстап тұрған кемеңгер.

Ақын шығармалары  осы күнгі бай, ұлттық әдебиетіміздің алтын діңгегін қадады. Ақын шығармашылығындағы елеулі орын алатын бір сала –поэмалары.

     Бүгінгі  сабағымыз да Абай поэмаларына арналады. Тақырыбы –  Абай Құнанбаевтың «Ескендір» поэмасы. Мақсаты: шығарманың  идеялық-тақырыптық негізін, ой астарын түсіну,ақынның образ жасау шеберлігін ұғыну, өзіндік пікірлеріңізді қалыптастыруға дағдылану.

Үш топқа бөлініп жұмыс жүргіземіз. Топ мүшелерін топбасылары бағалап отырады. Поэма мәтінін үйде оқып келген болатынсыздар.

«Ескендір» поэмасы – Абай поэмасының ішіндегі ең елеулісі, ақынның гуманистік ой-пікірлерін тереңірек танытатын шығармасы. Поэманың басты кейіпкері Ескендір – Шығыс елдеріне Ескендір Зұлқарнайын деген атпен тараса, Еуропаға Александр Македонский деген атпен тараған, белгілі қолбасшы жайлы аңыздар негізіне, жырларға кейіпкер болған патша. Ескендір жайында Шығыс ақындарының көбі жырлаған. Ә.Фирдауси «Шахнамасында», Низами –  «Ескедір-нама»  дастанында,  Жәми – «Ескендірдің даналық кітабында»  жазып,  Ескендір образын ақылды, батыр деп ардақтап көрсеткен. Ал, Абай «Ескендір» дастанына ұстазы Аристотельді, Ескендірдің әкесі мен тұрған жерін, патшалығын қосып, өзінше жырлайды. Абайдың бұл шығармасы  неміс романтикалық әдебиетінің көрнекті ақыны болған Альберт Фон Шамиссодан 1844 жылы аударған В.А. Жуковский түпнұсқасына ұқсас болып келеді.

2.«Кубизм» стратегиясыбойынша топтық жұмыс жүргіземіз. Үш топқа екі тапсырмадан беріледі.

1-қыры:  «Ойланыңыз». Шығарма мазмұнына жоспар құрыңыздар.

2-қыры: «Зерттеңіз». Зерттеу сұрақтары:

1. «Абай «Ескендір» поэмасын шығыс поэзиясына сүйеніп жазды» - деген пікірді қалай түсіндіресіздер.
2. «Ескендір» дастаны тек шығыс поэзиясына ғана сүйеніп жазылған ба?

3-қыры:«Қолданыңыз». «Ескендір» поэмасының мазмұны бойынша шағын көрініс көрсетіңіздер.

4-қыры: «Суреттеңіз». ПоэмадағыЕскендір бейнесін суреттеңіздер.

5-қыры:«Салыстырыңыз». Абайдың«Ескендір» поэмасы мен қарасөзін салыстыру.

6- қыры «Талдаңыз». «Ескендір» поэмасына талдау жасау.

3.«Автор орындығы» стратегиясы.

І топ басшысына:

Өсиет (ақыл сөз) – қандай сөздер еді?

ІІ топ басшысна:

Поэмадан өсиет өлеңді тауып, автор орындығына отырып, мәнеріне келтіріп оқыңыз, өз пікіріңізді білдіріңіз.

ІІІ топ басшысына:

Мифологиялық образдарды табыңыздар. (Табиғат, жұмбақ бұлақ, алтын қақпа, күзетші, орамалға түйілген сүйек.

ІІІ. Ойтолғаныс. Қорытындылау. «ББҮ» арқылы. Оқушылар Кестенің соңғы бағанын толтыру арқылы қорытындылайды.

ІY. Үйге тапсырма. РАФТәдісі бойынша шығармашылық жұмыс.

Ү. Бағалау.Бағалау парақшалары арқылы топ басшылары өз топтарындағы оқушыларды бағалайды.

БАҒАЛАУ ПАРАҒЫ

Бағалау критерийлері:   81-100 – «5»;    61-80 – «4»;    41-60 – «3»

Сабақтың тақырыбы:  С.Мұқанов «Балуан Шолақ » романынан үзінді

                                                           Балуан Шолақ. Өз бейнесі.

Сабақтың мақсаты:  С.Мұқановтың «Балуан Шолақ » романындағы тараулармен таныстыра отырып, тақырыптың идеясын ашу,

Оқушылардың көркем шығармаға деген сүйіспеншілігін арттыру,

Өзіндік сын айтуға, өз пікірін дәлелдей білуге төселдіру,  оқушылардың  сөйлеу мәдениетін арттыру.

Сабақтың түрі: жаңа сабақты түсіндіру.

Сабақтың көрнекілігі: С.Мұқановтың портреті, кітаптары, жинақталған  материалдар, плакат, маркер, стикер , Балуан Шолақтың  суреті, әндері, слаид.

Сабақтың әдісі: топпен, жұппен жұмыс, топтастыру, талдау.

                                       Сабақ барысы.

І. Ұйымдастыру бөлімі.

Психологиялық тренинг.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.

С.Мұқанов өмірі , шығармашылығы туралы не білдік?

С. Мұқанов – қазақтың сол қалың бұқарасының жыршысы, жоқшысы, сезім тербеп, ақыл толғары болды.

                                                                                Т.Нұртазин.

Топпен жұмыс. Әр топ слайд арқылы көрсетіп, қорғайды.

І топқа ---  С.Мұқановтың өмір жолы.

ІІ топқа ---- С.Мұқановтың шығармалары, «Балуан Шолақ» романы туралы.

ІІІ топқа ----С.Мұқанов туралы ақын-жазушылардың пікірлері.

ІІІ. Мәтінмен жұмыс.

І топқа – «Алатау аясында».

Шығарманың композициялық құрылысы.

Шығарманың басталуы. Қали байдың үйінде.

Шығарманың байланысы. Калидың ойыны.

Шығарманың дамуы. Қонақтың өтініші.

 Шығарманың   шиеленісуі. Ақындардың Балуан Шолақты іздеп келуі.

Шығарманың шарықтау шегі.

Шығарманың  шешімі. Ақындар мен әншілердің қолқасы.

ІІ топқа – «Өз бейнесі»

 Шығарманың композициялық құрылысы.

Шығарманың басталуы. Алатаудан аттану.

Шығарманың байланысы. Топар ауылына жету.

Шығарманың дамуы. Балуан Шолақ туралы қызықты әңгімелер.

 Шығарманың   шиеленісуі. Ауылға Кененнің келуі.

Шығарманың шарықтау шегі. Балуан Шолақтың әндерін тыңдау.

Шығарманың  шешімі. Өз бейнесі.

ІІІ топқа – ғаламтордан Балуан Шолақ туралы қосымша деректермен таныстыру.

.ІҮ. Түрткі сұрақтар.

Кейіпкерлер сөйлейді. Кімнің сөзі?

Шығармадағы мақал-мәтелдерді тауып оқу.

Шығармадағы Балуан Шолақтың портреті.

Жазушы Кененді қалай суреттеген?

 Алатау өлкесінің Балуан Шолаққа ұнаған және ұнамаған жерлері.

Балуан Шолақ пен Кененнің ұқсастық жағы мен қандай ерекшелігі бар?

Венн диаграммасы.

Шығармадағы Алатау өлкесін суреттеген тұстары туралы, өзіміз тұрып жатқан Мұғалжар тауы туралы не айтасыңдар?

Ү. Балуан Шолақтың әндерін тыңдату.

Ү.І топ – біз оқыған тараудан Балуан Шолақтың орасан зор күш иесі екенін көрдік.

ІІ топ – біз оқыған тараудан Балуан Шолақтың керемет халық сүйіп тыңдайтын әнші екенін көрдік.

ІІІ топ. Біз білетін қосымша мәліметтер: –Қазақ халық композиторы, ат ойынының түрлі тәсілін меңгерген, жауырыны жерге тимеген палуан, шыққан тегі- Ұлы жүздің Дулат тайпасының Сәмбет руынан.

 Балуан Шолақтың аты – Нұрмағанбет.

Әкесінің аты – Баймырза.

Анасының аты – Қалампыр, т.б.

Бүгінгі сабақтан алған әсерім. Әр топтан оқушылардың пікірі тыңдалады.

Сабақты қорыту.

Бүгінгі сабақтан алған әсерім.

Бағалау.

Үйге тапсырма: «Балуан Шолақ » романын оқу.

Маңғыстау облысы  Мұнайлы ауданы

№10 орта мектептің бастауыш сынып мұғалімі

Бустанова Тазагуль

Қысқа мерзімді жоспарлау кестесі

(Әдебиеттік оқу 3сынып)

Сабақтың тақырыбы: Ә.Қоңыратбаев «Киіктің айласы»

Сабақтың мақсаты: Мәтін бойынша түсінік беріп,Сұрақ-жауап арқылы мәтін мазмұнын ашуЖабайы жануарларға деген көзқарасын арттыру.Олардың негізгі жауынан қорғанатын белгілерін жайында ой қозғау.

Сабақтың міндеттері: Киіктің айласының маңыздылығы туралы оқушылардың көзқарасын анықтау.

Күтілетін нәтиже:

1. Топтасып жұмыс істей білуге үйренеді.
2. Әр бала өз ойын еркін жеткізе біледі.
3. Жабайы жануарлардың негізгі қаруы туралы және киік туралытереңірек түсінеді.

Қамтылатын модульдер: АКТ, СТО стратегиялары,Оқытуды басқару және көшбасшылық

Сабақтың түрі: Сұрақ-жауап.

Сабақтың әдіс-тәсілі: Диалогтық сұрақ-жауап, суретпен жұмыс.

Сабақтың көрнекілігі:Интерактивті тақта және слайд,балаларға таратылатын ресурстар.

Пәнаралық байланыс: Дүниетану, өзін-өзі тану.

Сабақтың жоспары: