Әдебиеттік оқу 4 – сынып

Сабақтың тақырыбы: Баяндауыш

Сабақтың мақсаты: Білімділік: Баяндауыш, оның сөйлемде атқаратын қызметі туралы түсінік беру және бастауыш пен баяндауыштың байланысын меңгерту.

Дамытушылық: Ауызша және жазбаша тілдерін дамыту, сөздік қорын арттыру.Топпен шығармашылық жұмыс істеуге баулу.

Тәрбиелік: Оқушыларды, ұқыптылыққа, тиянақтылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың әдіс-тәсілі: Ой қозғау,СТО т.б

Сабақтың көрнекілігі: Сайыстың шарттары, сөзжұмбақ, суреттер, үлестірме қағаз.

Сабақтың түрі: Жарыс сабақ.

Сабақтың жүру барысы:

I Ұйымдастыру бөлімі

-Балалар, сендер қазақтың ұлттық ойындарын білесіңдер ме?

1. «Бәйге» жарысы
2. «Теңге ілу» ойыны
3. «Аударыспақ» ойыны.
4. «Көкпар» ойыны
5. «Жорға» ойыны
6. «Қыз қуу» ойыны

     Сыныпты үш топқа бөлеміз.

1-топ: «Боз ат»

Топтың аты «Боз ат» бұл,

Келдік біздер жарысқа.

Сөз табының срларын,

Баяндаймыз сайыста.

2-топ: «Шұбар ат»

«Шұбар ааты» тобымыз

Көп нәрседен хабармыз.

Біз Құлагер тобымен,

Сайысуға даярмыз.

3-топ: «Құлагер ат »

Топтың аты «Құлагер»

Қазақ тілін мақтаймыз.

Ереженің барлығын,

Есімізде сақтаймыз.

II.Үй тапсырмасын сұрау.

1. Бәйге жарысы (ұпай) Жеке жұмыс.

159-жаттығу.Сурет бойынша сөйлем құрау.

2. Теңге алу ойыны. Парақшамен жұмыс.

1-парақша: Сөйлемнің қандай түрлерін білесің?

2-парақша: Сөйлем мүшесі деген не?

3-парақша: Бастауыш туралы айт.

  Осы парақшалар арқылы үй тапсырмасын бекіту.

III. Жаңа сабақ.

3. Аударыспақ ойыны. (ұпай) Осы ойында сөзжұмбақ арқылы жаңа тақырыпты шешу.

Бүгінгі өтетін тақырыбымыз «Баяндауыш» .

-Оқушылар ешкі қандай жануар?

-Үй жануары

-Үй жануарларына тағы қандай жануар жатады?
-Түйе, сиыр, қой, жылқы.

Үш топтан бір оқушыдан шығарып, асхналық көрініс көрсетіп, сөйлем құрату. Үй жануарлары қалай дыбыстайтынын оқушылар көрсету. Мысалдарды талдай отырып, ереже шығару.

Бастауыштың іс-әрекетін, қимылын білдіретін сөздерді баяндауыш дейміз. Баяндауышқа не істеді? Не қылды? Қайтты? Сұрақтары қойылады.

1. IV. Оқулықпен жұмыс.
2. Көкпар ойыны. Дәптермен жұмыс. 160-жаттығу. Өлеңді көшіріп жазу, мәнерлеп оқу.

Маусымдар

Қыс құнар береді,

Көктем дән себеді.

Жаз баптап өсірсе,

Күз жинап-тереді.

1-топқа мәнерлеп оқыту.

2-топқа қарамен жазылған сөздерге сұрақтар қойдыру.

3-топқа сөйлемнің ішінен бастауышты табу.

1. Сергіту сәті.

Әр топ мақал-мәтел айтып жарысады.

1. VI. Оқулықпен жұмыс.
2. Жорға жарысы

161-жаттығу. Сөйлемдегі бастауыштың астын бір, баяндауыштың астын екі сыз.

1-топ: От жанады. Құстар ұшады.

2-топ: Тігінші тігеді. Бұзау сүзеді.

3-топ: Оқушы оқиды. Марат көмектеседі.

VII. Шығармашылық жұмыс. Орны ауысқан сөздерден сөйлем құрап жаз.

1-Жақсы, уәде, оқуға, берді Әбу.

2- Иса, әзірледі, сыйлық, анасына.

3- Оюды, Әсия, үйренді, ою, әіжесінен.

VIII. Оқулықпен жұмыс.

6. Қыз қуу ойыны.

162-жаттығу. Өлеңді мәнерлеп оқу.

Үй тапсырмасы 163- жаттығу

Қорыту.

                                                Павлодар облысы  Шарбақты ауданы

                                                Арбиген жалпы орта білім беру мектебінің

                                                қазақ тілі мен әдебиет пәні мұғалімі:

                                                Рахметова Гүлназира Каркауқызы

                         Қазақ әдебиеті  пәні  бойынша  сабақ жоспары  7-сынып

Сынып – 5 «а»
 Пәні - қазақ  әдебиеті
Сабақтың тақырыбы

 
С.Бегалин. Әңгімедегі бала Шоқан
Мақсаты
Поэмадағы Шоқан бейнесін жан –жақты талдау, сыни тұрғыдан баға беру. Оқушыларға ойландыратын сауал бере отырып, пікірін тыңдау.
Күтілетін нәтижелер
Әңгіме мазмұнына сай  талдау жасай алады, кейіпкерлердің іс-әрекетіне баға береді, өзіндік ой-пікір білдіреді.
Негізгі дереккөздер, құрал-жабдықтар
С.Бегалиннің  «Бала Шоқан»  кітабы,  ғаламтор материалдары,  интерактивтік тақта,  флипчарт,  маркер, кеспе қағаздар
Оқыту әдістері
Топтық  жұмыс, «Болжау» стратегиясы, «Екі жақты күнделік», «Басбармақ», «Шеңбердегі доп» әдістері, сыни ойлау тапсырмалары
Сабақ кезеңдері
Мұғалім әрекеті
Оқушы әрекеті
Ынтымақтастық атмосферасын орнату

 
«Сәттілік шеңберін құру»

- Балалар, шеңбер болып тұрып, қағаздағы жазулар арқылы  3 топқа бөлінейік.

«Болжау» стратегиясы

-Бұл кімнің бойындағы қасиеттер деп ойлайсыңдар?
«Қайырымдылық», «Уәдеге беріктік», «Мейірімділік» қасиеттері арқылы 3 топқа бөлініп отырады.

-Балалар Шоқан бойындағы қасиеттері туралы өз ойын айтады.

 
Мотивациялық  кезең
- «Кезбе тілші» әдісі арқылы үй тапсырмасы сұралады.

- Шоқан кім? Ол жайында не білесің?

- Шоқан Мысықпен қай жерде кездесті?

-Мысық жасаған мүсіндерді Шоқан қалай бағалады?
-«Кезбе тілші» әдісі бойынша үй тапсырмасы сұралады. Бір оқушы тілші болып оқушыларға үй тапсырмасы бойынша сұрақ қойып,  сұхбат алады.
Операциялық  кезең
 Әр топқа тапсырмалар беріледі.

I топ  «Шоқан» бейнесі

II топ  «Жақып» бейнесі

III топ   «Мысық» бейнесі

Берілген тапсырмалар бойынша, оқушылар постер қорғайды.
Әр топ өзіне түскен тапсырма бойынша әңгіме мазмұнына  шолу жасап, кейіпкерлер бейнесін ашады.

Кейіпкерге мінездеме береді , оны  шығармадағы кейіпкердің  іс-әрекетінен дәлелдеме келтіру арқылы  қорғайды, дәлелдейді ,топ мүшелері бірін – бірі толықтырады.
Рефлексиялық  кезең

 
I топ. «Екі жақты күнделік» әдісі

Мәтіннен үзінді
Неге таңдадың?
 
 
 

II топ. «Болашақ бала шақтан басталады» эссе жазу

III топ. Рөлдік ойын.

 
Оқушылар сыни ойлау тапсырмалары арқылы өз ойларын тақырыппен байланыстырады, түйіндейді, сабақты қорытындылайды.
Кері байланыс
«Шеңбердегі топ» әдісі арқылы кері байланыс жасайды.
Оқушылар шеңберлене отырып, бір-біріне кішкене допты лақтырады. Доп қолына тиген оқушы сабақ туралы бір сөйлем айтады.
Бағалау

 
«Басбармақ» әдісі арқылы  бүгінгі сабақтан алған әсерімен бөліседі.  Оқушылардың басбармақтарын көрсету арқылы, бүгінгі сабақты қаншалықты деңгейде түсінгендеріне байқаймын.

Басбармақ жоғары қараса- «бәрін түсіндім».

Жан-жаққа қараса-«шамалы түсіндім»

Төмен қараса «мүлдем түсінбедім»
Үй тапсырмасын беру

 
 «Бала Шоқан – дана Шоқан» тақырыбында эссе жазу

Сабақтың тақырыбы: Махамбет Өтемісұлы. Өмірі мен шығармашылығы.
Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Оқушыларға ақынның кім екендігін,оның шығармаларының тақырыбын, мақсатын,тарихын аша отырып, ақынды тағы да  жаңа қырынан таныту

Дамытушылық: Оқулық пен қосымша деректерді пайдалануға,өз ойларын еркін   

айтуға, өз пікірлерін қорғап,ақын поэзиясын насихаттап,әдеби тілмен сөйлеуге дағдыландыру;

Тәрбиелік:  Ақын өміріндегі ұлтжандылықты ұғындыру,батылдыққа, бірлікке, туған жерін,елін,сүюге,қорғауға тәрбиелеу;

Сабақтың түрі: жаңа сабақ
Сабақтың әдіс - тәсілдері: түсіндіру, ой қозғау, мағынаны тану,сұрақ – жауаптар, СТО әдістері
Сабақтың көрнекілігі: Ақынның портреті,оқулықтар, интербелсенді тақта, хронологиялық кестелер,тірек-сызбалар
Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі:                                      

а) сәлемдесу;

ә) түгендеу, оқу құралдарын тексеру

б) зейіндерін пәнге аудару.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау

                Үй тапсырмасына А.Байтұрсыновтың өмірі мен «Өгіз бен бақа», «Егіннің                                                                                                                   бастары» әңгімесін Венн диаграмма әдісі бойынша талқылау

IІІ. Жаңа сабақ

            Махамбет Өтемісұлы  1803 жылы, қазіргі Батыс Қазақстан облысы, Жәнібек ауданы - 20.10.1846, қазіргі Атырау облысы, Индер ауданы, Жарсуат ауылы Қараой жерінде - ақын, күйші, Исатай Тайманұлы бастаған көтерілістің (1836 -38) көсемі әрі жалынды жыршысы. Бала кезінен мұсылманша, орысша оқыған. Әкесі Өтеміс елге ықпалды би болған.

ІV. Өмір жолын хронологиялық кестемен түсіндіру.

1. Махамбет Өтемісұлының шығармашылығына тоқталу.

Өлеңдері

              «Мұнар күн»               «Арғымаққа оқ тиді»               «Қызғыш құс»

«Ереуіл атқа ер салмай»      «Исатай деген ағам бар»           «Тарланым»

          «Ұлы арман»               «Азамат ердің баласы»               «Исатай сөзі»

   «Еріскедей ер болса»         «Біртіндеп садақ асынбай»       «Баймағамбет сұлтанға»

ҮІ. ББҮ әдісі бойынша сабақты талқылау.

VII. Өзіндік жұмыс. М.Өтемісұлы өлеңдерін мәнерлеп оқу. Кеспе қағаздарға жазылған өлеңдерді таратамын.

VIII. Ой толғау мақсатында тақырыптық мақсатта бес жолды өлең жазу.

1. Зат есім. Махамбет
2. Сын есім. жалынды, қайсар
3. Етістік. жырлайды, қорғады, күй тартты
4. Сөйлем. Махамбет Өтемісұлы-жалынды ақын
5. Түйін сөз. Ол елін сүйген қайсар батыр
6. Сабақты бекіту:
7. М.Өтемісұлы кім?
8. М.Өтемісұлының өмір жолына тоқтал.
9. М.Өтемісұлының шығармашылығы жөнінде не білеміз?
10. Оның өлеңдерінің тақырыбы қандай?
11. М.Өтемісұлы қай жерде дүниеге өткен?
12. Үйге тапсырма беру:

            М.Өтемісұлының өмірі мен шығармашылығы жөнінде түсінік айту. «Мен-мен едім,мен едім» өлеңін жатқа оқу.

1. Бағалау

            Сабаққа белсенді қатысып отырған оқушыларды мадақтау әдісі арқылы бағалау. Бағаларын күнделіктеріне қою.

Сабақтың тақырыбы: Махамбет Өтемісұлы. Өмірі мен шығармашылығы.
Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Оқушыларға ақынның кім екендігін,оның шығармаларының тақырыбын, мақсатын,тарихын аша отырып, ақынды тағы да  жаңа қырынан таныту

Дамытушылық: Оқулық пен қосымша деректерді пайдалануға,өз ойларын еркін   

айтуға, өз пікірлерін қорғап,ақын поэзиясын насихаттап,әдеби тілмен сөйлеуге дағдыландыру;

Тәрбиелік:  Ақын өміріндегі ұлтжандылықты ұғындыру,батылдыққа, бірлікке, туған жерін,елін,сүюге,қорғауға тәрбиелеу;

Сабақтың түрі: жаңа сабақ
Сабақтың әдіс - тәсілдері: түсіндіру, ой қозғау, мағынаны тану,сұрақ – жауаптар, СТО әдістері
Сабақтың көрнекілігі: Ақынның портреті,оқулықтар, интербелсенді тақта, хронологиялық кестелер,тірек-сызбалар
Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі:                                      

а) сәлемдесу;

ә) түгендеу, оқу құралдарын тексеру

б) зейіндерін пәнге аудару.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау

                Үй тапсырмасына А.Байтұрсыновтың өмірі мен «Өгіз бен бақа», «Егіннің                                                                                                                   бастары» әңгімесін Венн диаграмма әдісі бойынша талқылау

IІІ. Жаңа сабақ

            Махамбет Өтемісұлы  1803 жылы, қазіргі Батыс Қазақстан облысы, Жәнібек ауданы - 20.10.1846, қазіргі Атырау облысы, Индер ауданы, Жарсуат ауылы Қараой жерінде - ақын, күйші, Исатай Тайманұлы бастаған көтерілістің (1836 -38) көсемі әрі жалынды жыршысы. Бала кезінен мұсылманша, орысша оқыған. Әкесі Өтеміс елге ықпалды би болған.

ІV. Өмір жолын хронологиялық кестемен түсіндіру.

1. Махамбет Өтемісұлының шығармашылығына тоқталу.

Өлеңдері

              «Мұнар күн»               «Арғымаққа оқ тиді»               «Қызғыш құс»

«Ереуіл атқа ер салмай»      «Исатай деген ағам бар»           «Тарланым»

          «Ұлы арман»               «Азамат ердің баласы»               «Исатай сөзі»

   «Еріскедей ер болса»         «Біртіндеп садақ асынбай»       «Баймағамбет сұлтанға»

ҮІ. ББҮ әдісі бойынша сабақты талқылау.

VII. Өзіндік жұмыс. М.Өтемісұлы өлеңдерін мәнерлеп оқу. Кеспе қағаздарға жазылған өлеңдерді таратамын.

VIII. Ой толғау мақсатында тақырыптық мақсатта бес жолды өлең жазу.

1. Зат есім. Махамбет
2. Сын есім. жалынды, қайсар
3. Етістік. жырлайды, қорғады, күй тартты
4. Сөйлем. Махамбет Өтемісұлы-жалынды ақын
5. Түйін сөз. Ол елін сүйген қайсар батыр
6. Сабақты бекіту:
7. М.Өтемісұлы кім?
8. М.Өтемісұлының өмір жолына тоқтал.
9. М.Өтемісұлының шығармашылығы жөнінде не білеміз?
10. Оның өлеңдерінің тақырыбы қандай?
11. М.Өтемісұлы қай жерде дүниеге өткен?
12. Үйге тапсырма беру:

            М.Өтемісұлының өмірі мен шығармашылығы жөнінде түсінік айту. «Мен-мен едім,мен едім» өлеңін жатқа оқу.

1. Бағалау

            Сабаққа белсенді қатысып отырған оқушыларды мадақтау әдісі арқылы бағалау. Бағаларын күнделіктеріне қою.

Сабақтың тақырыбы: Ыбырай Алтынсарин. Дүние қалай етсең табылады?
Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Ыбырай Алтынсариннің өмірі мен еңбектеріне тоқтала отырып, әңгіменің идеялық мазмұнына қарай талдау.

Дамытушылық:  Оқушыларға ойландыратын сауалдар бере отырып, пікірін тыңдау, қорытынды жасау.

Тәрбиелік:  Білімдік танымын, шығармашылық қабілетін, тілдік қорын, ізденістерін арттыру.

Сабақтың түрі: жаңа сабақ
Сабақтың әдіс - тәсілдері: топтық жұмыс, шығармашылық жұмыс, тұжырымдамалық карта, СТО әдістері

Сабақтың көрнекілігі: Ақынның портреті, интербелсенді тақта,тірек-сызбалар, қағаз, стикер, кеспе қағаздар,
Сабақтың барысы:

   І. Ұйымдастыру кезеңі:                                      

                                     а) оқушылармен сәлемдесу;

                                     ә) түгендеу, оқу құралдарын тексеру

  ІІ. Үй тапсырмасын сұрау

                «Соғыс» өлеңі мәнерлеп оқиды.

I топ. Өлеңнен Исатайдың бейнесін, мінген атын суреттегн жолдарды табу.

II топ. Исатай кім? Батыр туралы не білесіздер?

          Өлеңді құрылысына қарай талдайды.

М.Өтемісұлының «Соғыс» өлеңі- 7-8 буынды, екі бунақты, аралас ұйқасқа құрылған өлең.

IІІ. Жаңа сабақ

            Ыбырай Алтынсарин- қазақ арасынан шыққан тұңғыш кемеңгер адам еді, ол өзінің қараңғы, көшпелі халқының ішіне еуропалық мәдениеттің жарық сәулесін таратты.

ІV.  «Топтастыру» әдісі

1. Оқулықпен жұмыс. Рөлдерге бөліп оқу.
2. Автор сөзі
3. Француз жұртының білімді адамының сөзі
4. Бейтаныс адамның сөзі

4.Антонның сөзі

     Антонға мінездеме беру.

Антон

                                                                                                                      ешкімге тәуелді емес

                              Еңбекқор        тыным таппайды,     еңбектеніп

                                                  күнін босқа өткізбейді    ақша табады

1. Мағынаны тану. «Сэнкуэн» әдісі немесе бес жолды өлең құрастыру
2. Зат есім. Антон
3. Сын есім. Мейірімді,пысық
4. Синоним. Антон еңбекқор
5. Етістік. Тыным таппайды, ешкімге тәуелді болмайды.
6. Сөйлем. Қиындықты жеңу- ерлік

VII. «Үлкен шеңбер» әдісі. Оқушылар «Дүние қалай етсең табылады?» әңгімесін шеңберге салып талқылайды, әркім мәселенің шешу жолын жеке қарастырады. Мынадай сұрақтар қойылады:

1. Қайыршы Антонға бейтаныс кісінің ақылы қалай әсер етті?
2. Антон қандай қорытынды шығарды?
3. Антон сияқты сенің бірге оқған досың тіленшілік қылып тұрса не істер едің?
4. Болашақта кім боламын деп армандайсың?
5. Бұл әңгіменің басты тақырыбы не жайында баяндалған?

VIII. Рефлексия. Стикер таратамын. Оқушылар өз ой-пікірлерін жазады. Бүгінгі сабақтан не түйгендерін, Ы.Алтынсариннің «Дүние қалай етсең табылады» әңгімесі қаншалықты әсер еткендігі жөнінді пікір жазу.

1. ББҮ әдісі бойынша сабақты талқылау.

Ы.Алтынсарин әңгімелерін оқи отырып мынадай түйін жасауға болады.

1. Сабақты бекіту:
2. Әңгіменің мазмұнына зер салу.
3. Еңбек етуден ерінген адам кедей болатынын, ал қайыр сұраудан арланбайтынын байқадың ба?

3.Қайыршы Антонға бейаныс кісінің ақылы қалай әсер етті?

4. Антон бұл сөзден қандай қорытынды шығарды?

   XI.Үйге тапсырма беру:

            а) Ы. Алтынсариннің өмір жолы мен шығармашылығы

           ә) «Дүние қалай етсең табылады?» әңгімесінің мазмұнын айту

          б) «Еңбекпен тапқан нан» немесе «Байлықтың көзі- еңбекте» деген тақырыптарға   шағын шығарма жазу.

XII. Бағалау

            Оқушыларды бағалау. Күнделіктеріне баға қою.

Қазақ әдебиеті                            9-сынып

Сабақтың тақырыбы:  «Шыңға шыққан жас шынар»

                                           ( «Абай жолы» роман-эпопеясындағы Абайдың көркем бейнесі)

Сабақтың мақсаты: «Абай жолы» роман-эпопеясының дүниежүзілік классикаға енген шығарма

                                        екенін таныту

Сабақтың міндеттері:

а) білімділік: эпопеяның негізгі оқиғалары бойынша Абайдың феодалдық қоғаммен бетпе-бет

                          келуін,халық үшін күрес жолының басталуын түсіндіру.Абай бейнесін талдай

                          отырып,өз ойларына қорытынды жасай білуге дағдыландыру.

ә) дамытушылық:дағды-машығын,таным белсенділігін дамыту.Өз беттерінше салыстыру,

                          қорытынды жасай білу,шығармашылықпен жұмыс жасауға дағдыландыру.

б) тәрбиелік: туған елін сүю,құрметтеу,адамгершілік қасиеттерді бойына сіңіру.Адал махаббат пен

                         таза достықты үлгі ету,жауыздық пен қатыгездіктен,тағылықтан жирендіру.Ұлттар

                          достығына деген құрмет сезімін арттыру.

Сабақтың әдісі:әңгімелеу,проблемалық сұрақтар,әдеби дискуссия

Сабақтың түрі:топтық жұмыс

Сабақтың көрнекілігі: М.Әуезов,А.Құнанбаев портреттері,9-сыныпқа арналған электронды оқулық,

                                            буклет,кесте-сызба,кітап көрмесі,интербелсенді тақта.

Сабақтың жүрісі:

І.Ұйымдастыру.Оқушылардың сабаққа қатысын,оқу құралын түгендеп,назарын сабаққа аудару.

ІІ.Үй тапсырмасы. «Ұлан даланың ұлы жыршысы» М.Әуезовтің өмірі,шығармашылығы,әңгімелері

                                    туралы

ІІІ.Жаңа сабақ.

• Мұғалім сөзі: Абай жолы-халық жолы. Абай туралы романдар-Абайдың ел-жұрты,қоғамдық ортасы,әлеуметтік қоршауы,дәуірі,заманы туралы романдар. Абай-Әуезов қолындағы шамшырақ. Ілияс Омаров сөзімен айтсақ: «Әуезов сол шамшырақты қолына ұстап,көшпелі феодализмнің небір меңіреу түкпірлері мен қараңғы қапастарын аралап кетеді де, зорлық-зомбылық,қатал жауыздық, әділетсіздік сияқты қара күштерлдің ойнағы болған неше түрлі бұралаң шатқалдарды көз алдыңа жарқыратып әкеледі. Демек, «Абай жолы» Абайдан гөрі кең. «Абай жолының» бас кейіпкері-Абай. Романның бірінші кітабында балғын жас шәкірт Абаймен жарысып ауылға қайтсақ, ақырғы кітабында алшпысты алқымдатып,қайтыс болған ел ағасы-ақын Абайдың жаназасына қатысамыз. Сонда елу жылдай өмірдің айғағы боламыз.Жарты ғасыр өмір.

Роман-эпопеяның 1-кітабы-1942 ж

                                 2-кітабы-1974 ж

                                 3-кітабы-1952 ж

                                 4-кітабы-1956  жылдары жарық көрді. Романды жазып шығуға жазушының 10-нана астма жыл уақыты кетті. Романның жазылуы туралы М.Әуезов былай деген: «Әлдеқашан бел асып кеткен керуеннің айдаладағы жұртына кешігіп жеткен жүргінші сөніп қалған от орнынан болмашы жылтыраған бір қызғылт шоқ тауып ап,оны демімен үрлеп,тұтатпақ болды десек,романға материал жинаған менің де халім дәәл сол әрекет сияқты еді».

2)Саяхат. Абайдың Жидебайдағы мұражайына саяхат жасау (электронды оқулықтағы бейнетаспамен жұмыс жүргізу)

3 )Кесте-сызбамен жұмыс.Абайдың іс-әрекеті топтастырылған кесте-сызбаны басшылыққа алып, әңгімелеу әдісімен жұмыс жүргізу. Алдын ала берілген топтық жұмыс бойынша әр топ эпопеяның кітаптарынан Абай бейнесін ашатын басты оқиғаларды іріктеп алып,төмендегі үлгі негізінде жинақтап келеді. Сол бойынша топ жетекшілерінің есебі тыңдалады.

4) Ой сергіту.Блиц-турнир.  Оқушылардың Абай туралы мәліметтерін молайту мақсатында және қызығушылығын ояту үшін үш топқа сұрақтар беру.

І топ. Абайдың сүйікті жары (Әйгерім)

         Абайды «Қазақтың бас ақыны» деп айтқан кім? (А.Байтұрсынов)

         Абайдың құрмет тұтқан замандасы,суырып салма ақын (Байкөкше)

         Абай дәстүріні жалғастырушы ақын інісі (Шәкәрім)

         Абай айқындап берген бес асыл іс (талап,еңбек,терең ой,қанағат,рахым)

        «Жайнаған туың жығылмай» өлеңін кімге арнаған? (інісі Оспан қайтыс болғанда)

ІІ топ. «Абай тілі» сөздігінің авторы (І.Кеңесбаев)

          Абайдың жеңгелері қойған есімі (Телқара)

          Абайдың Семей кітапханасында танысқан орыс досының есімі (Михаэлис)

          Әйгерімнің шын есімі (Шүкіман)

          Абайдың аяқталмай қалған дастаны («Әзім әңгімесі»)

          Абайдың ең жақын досы (Ербол)

ІІІ топ. Абай айқындап берген адамгершілікке жат бес дұшпан (өсек,өтірік,мақтаншақ,  еріншек,

            бекер мал шашпақ)

            «Етімді шал сипаған құрт жесін» деп жартастан құлап өлген қыз туралы өлеңі қалай

             аталады?  («Бір сұлу қыз тұрыпты хан қолында»)

             Абайдың домбыраға арнаған ән өлеңі (Желдірме)

            Абайдың қолжазба мұраларын жүргізуші (Мүрсейіт)

                       Абай туралы шығарылған алғашқы көркем фйильм атауы (Абай әні)

           «Татьянаның қырдағы әніне» айналған Абай аудармасы  («Қараңғы түнде тау қалғып»)

5) Проблемалық сұрақтар.Әдеби дискуссия.

      -Абай Қодар мен Қамқаны,Кәмшатты неге өлім тырнағынан арашалай алмады?

      -Ата емес,адамның ұлы болуды қалай түсінесің? Абай ол биікке жете алды ма?

      -Абай неге халық жағына шықты? Себебі неде?

      -Абай өмірден түңіле ме?

      -Қалай ойлайсыңдар,Құнанбай мен Абай арасындағы келіспеушілік,қайшылық тек әке мен

       бала арасындағы өкпе наразылық па?

6) Абай және орта. Тақтада теріс қаратып кеспе қағаздар ілінеді. Романдағы Абай мен оның айналасындағы топтың байланысын ашамыз.

                         Әке бейнесі                                                        Орыс достары

                Ғашықтары                                                                                                           Аналар бейнесі

                                        Халық                                                        Өнерпаз қауым

         7.Венн диаграммасы.Абай мен Мұхтар ерекшелігі мен ұқсастықтарын салыстыру

      ІV.Жаңа сабақты бекіту. Оқушылар слайдта көрсетілген сызба бойынша Абай жолының қандай жол

                                   екенін өз түсініктері бойынша айтады. Романнан үзінді келтіре отырып,дәлелдейді.

                                                 Әділет жолы

                                                       Өнер жолы

Абай жолы                                   Адам ұлының жолы

                                                   Халық үшін күрес жолы

                                                     Достық жолы

     V.Үйге тапсырма. Төмендегі кестені басшылыққа ала отырып, эпопея бөлімдері бойынша әр оқушы өзіне ұнаған Абай сөзінен викторина дайындайды.

VІ.Бағалау.

Сабақтың тақырыбы: «Тұрлаусыз мүшелер»

Сабақтың мақсаты:Тұрлаусыз мүшелерді ажырату,сөйлемде атқаратын қызметіне түсінік беру, бастауыш пен баяндауыштың байланысын меңгеру.Оқушылардың сөз,сөйлем,сөйлем мүшелері туралы білімдерін кеңейте түсу таза,сауатты жазу дағдысын жетілдіру.Пән аралық және өмірімен байланысты іске асыру,оқушылардың білім алуға деген қызығушылығын арттыру.

Оқушылардың өз ана тілін сүюге, халқымыздың ұлағатты,ғибратты сөздерінен үлгі –өнеге алуға,сол арқылы кішіпейілділік,қайырымдылық  қасиеттерінің қалыптасуына ықпал ету.

Сабақтың әдіс-тәсілі:Топтық жұмыс,сұрақ-жауап,ой-қозғау.

Сабақтың көрнекілігі:суреттер(төрт түлік),слайд.

Сабақтың барысы:

I.Ұйымдастыру кезеңі.

Психологиялық дайындық.

Оқушыларды тыныштатып,зейіндерін сабаққа аудару.

II.Үй тапсырмасын тексеру:65-жаттығу.Сурет бойынша әңгіме құрастыру.

III.Өткен сабақты қайталау.

1.Сөйлем дегеніміз не?

2.Сөйлемнің қандай мүшелерін білесіңдер?

3.Сөйлемнің қандай түрлері болады?

4.Сұраулы сөйлем дегеніміз не?

5.Хабарлы сөйлем дегеніміз не?

6.Лепті сөйлем дегеніміз не?

IV.Қызығушылықты ояту: «Ой қозғау»

Суретпен жұмыс.

Төрт түлік туралы сөйлемдер құрастыру.

V.Жаңа сабақ.

«Тұрлаусыз мүшелер»

Ереже:

Сөйлемдегі бастауыш,баяндауыштардан басқа сөйлем мүшелерін тұрлаусыз мүшелер деп атайды.Оларға Қандай?Кімге?Неге?Нені?Қашан?Қайда? деген сұрақтар қойылады.

Мысалы:

Айгүл гүлді суарды.

Қонақтар төрге отырды.

Біз ұшаққа міндік.

Арман жұмысқа кірісті. 

66-жаттығу «Ой қозғау»

Ауызша орындалады.

Екі бағандағы сөйлемдерді салыстырып оқу.

1-топ: Жадыра келді./Жадыра қалаға келді./

2-топ:Қоңырау соғылды./Қоңырау қайта-қайта соғылды./

3-топ: Мал өседі./Мал төлден өседі./

Су ақты./Су арықпен ақты./

67-жаттығу. «Ой шақыру»

Қарамен жазылған сөздерге сұрақ қою.

Қарамен жазылған сқздер бастауышқа қатыстыма ма,баяндауышқа қатысты ма?

VI.Сергіту сәті «Айгөлек» әніне билеу.

VII.«Өз бетімен жұмыс»

68-жаттығу.

Жаңылтпашты оқып жатқа жаз.

VIII.«Шығармашылық жұмыс»

1-топ: Өтірік сөз жанға қас.

2-топ: Ашу-ақылдың дұшпаны

3-топ: Талапты ерге нұр жауар.

Әр топ өздерінің мақал-мәтелдерін оқып,мазмұнын ашады.

IX.Қорытынды.

Семантикалық карта толтыру.

Сөздер----------------------Тұрлаулы

мүшелер---------------------Тұрлаусыз

мүшелер

қызық

таза

жақсы

күз

гүлді

X.Бағалау.

XI.Үйге тапсырма

Қайшақұдық бастауыш жалпы білім беретін мектебі

Бастауыш сынып мұғалімі Тапалова.А.А

Сырашева Шайқұйған Ембергенқызы

Қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі

Аяққұм негізгі мектебі

Қаңбақты ауылы

Сыныбы: 9-сынып

Тақырыбы:                   «Абай  жолы» - рухани  асыл  мұра

Сабақтың  мақсаты:білімділік – ғұлама  жазушымыз  Мұхтар  Омарханұлы  Әуезовке  құрмет  көрсету, ұлының  ұлағатын, ұрпаққа  қалдырған  үлгісін,  алып  мұхиттай «Абай  жолы»  бойынша  сұрақтар  қоя  отырып  білімін,  пікірлерін  тиянақты  айтуға  үйрету;дамытушылық – оқушыларды  өз  бетімен  ізденуге  талпындыру  арқылы  ой  көкжиегін  дамыту,  дербес  қорытынды  шығаруға  машықтандыру,  өз  ойын  әдеби  тілмен  өрнектей  білуге  төселдіру,  мәнерлеп  оқу  дағдысын  қалыптастыру; тәрбиелік – оқөушыларды  ұлтжандылыққа, ізденімпаздыққа,  шешендікке,  имандылыққа  тәрбиелеу;

Сабақтың түрі:Жаңа  сабақ

Сабақтың әдіс-тәсілі:сұрақ-жауап, іздендіру, пікір  айту, топтастыру, дамыта оқыту технологиясы

Көрнекілігі:Слайд жұмыстары

Сабақтың  барысы:

І.Ұйымдастыру  кезеңі.

ІІ.Үй тапсырмасын сұрау.

А) І.Жансүгіровтың өмірі мен шығармашылығы бойынша  хронологиялық кесте құру;

Ә) «Құлагер»  дастанының мазмұнын  қысқаша баяндау;

Б) Күйшінің  шеберлігі;

В) Қарашаштың  бейнесі;

ІІІ.Жаңа сабақты  түсіндіру.Сабақтың мақсатымен, жоспарымен таныстыру.

Эпиграф: «М.Әуезовтің шығармаларында, меніңше, қазақ  халқының ақылы мен даналығы, оның тарихи  дарындылығы айрықша күшпен  сипатталады.»

                                                                                                          Ғұмар Бәширов

ІІІ.1. Актуалдау. «Ой шақыру» стратегиясы.

А)Дәптермен жұмыс. «Жылдар сөйлейді» кестесін толтыру.

Ә)  «Топтастыру» стратегиясы.Тақтамен жұмыс.

М.Әуезов шығармалары

ІІІ.2. Дамыту.  «Ой өрбіту» стратегиясы бойынша «Абай жолы» романын түсіндіру.Оқушыларға үйден алдын-ала роман мазмұнымен танысып келу  тапсырылған.

    А)  «Білу» стратегиясы                            

Эпопея (грек. Epos-сөз,баяндау және  poieo- жасаймын)- бүкіл бір дәуірді кеңінен қамтып бейнелейтін кең тынысты, сан –салалы эпикалық шығарма.

Біздің уақытымызда эпопея деп тарихи уақыттың маңызды кезеңдерін, халық өмірін әр қырынан көрсететін, үлкен тарихи оқиғаны, күрделі тағдырлар тоғысын бейнелейтін романдар циклін айтады.

  «Абай жолының» жарық көрген жылдары:

Ә)  «Талдау» стратегиясы. Оқулықпен жұмыс.

Б) «Сырласу  сәті»  стратегиясы. Құнанбайдың Абайға айтқан сыны (слайдпен көрсетіледі.)

     Әке мен  бала  арасындағы қайшылықтардың қай-қайсысы  болмасын  оқушыны  ойландырады.Қатал тәртіп  иесі  Құнанбай мен кішіпейіл  Абай  екеуінің  сөз  саптауларының  тәрбиелік  мәні  жоғары  екенін  аңғаруға болады.         

      Мысалы: «...Әке мен бала оңаша.Көптен бергі бетпе-бет кездесулері осы...              ...Ол азырақ бөгеліп отырды да, қайта сөйледі:                                                                       - Орайы келгенде айтармын деп жүр едім.Сенің басыңнан үш түрлі мін көрдім.Соны тыңда! – деді.                                                                                                                Абай:                                                                                                                                     - Айтыңыз, әке! – деп, Құнанбайдың жүзіне тура қарады да, тосып қалды...»

В) «Ой қозғау» стратегиясы.

1.Эпопеядағы жастар бейнесіне кімдерді жатқызасыз?                                                             

2.Жастар бейнесін жасаудағы автордың идеясы. Өзіңізге ерекше ұнаған образ.

3.Жастар портретін жасаудағы және олардың пайдаланған мақал-мәтелдер, сөйлеу  тілдерінің афоризмге айналған шешендік сөздерді  жазыңыз.

ІІІ.3.Бекіту.

М.Әуезов 1928 жылы жазылған  «Өз жайымнан  мағлұмат» атты  өмірбаянында: «Қазақ жазушыларынан, әрине, Абайды сүйемін.Менің бала  күнімнен ішкен асым, алған нәрімнің барлығы да Абайдан.Таза әдебиет сарынына бой ұрғанда маған Абай деген сөз қазақ деген сөзбен теңбе-тең түскендей кездері бар сияқты...»

ІV.Үйге тапсырма:  а)«Абай жолы» романынан Абай мен Әбіштің пікірлесуін оқып,талдау жасау; ә) «Абайды оқы, таңырқа!» атты  реферат жазу

V.Қорытынды. «Жұтта» бөліміндегі Дәрменнің Абай қабірі басындағы антын жатқа оқу.

«...Әйгерімнің жаңағы даусы айтылып жатқан шақта, Дәрмен өз ішінен  Абай қабіріне қарап, үздіксіз бір ант, серт айтып отырғандай болды:

-Абай аға, қадірлім! Сақтармын,  қойнымдағы  алтынымдай сақтармын сіз қалдырған дәндерді...асыл  ұрықтарыңды...Ен дала, мол сахараның  бар бойында ол дәндерің өсіп келеді...Көп өсіп, көктей өсіп келеді...Өсе бермек күн санап та жыл санап...Сол үшін де өз өмірімде, өле-өлгенше асыл сөзіңді сақтармын, ата тәрбиеңді ақтармын, ағажан! »

ХАЛЫҚ ӨЛШЕМДЕРІ

Әлбетте, халық өлшемдері ұлт мәдениеті һәм этнографиясының қызықты салаларының бірі болып саналады. «Халық айтса қалып айтпайды» дегендей халық өлшемі анық өлшем десек қателеспейміз. Өйткені оны ата-бабаларымыз бірнеше ғасырлар бойы қолданып һәм сол арқылы өлшем негіздерін жасаған. Ендеше, халық өлшемдерінің негізгі түрлеріне жеке-жеке тоқталып көрейік. Мұны халықтың өзі белгілегеніндей салмақ өлшемі, көлем өлшемі, уақыт және мезгіл өлшемдері деп бөлуге болады.

Салмақ өлшемдерін халық былайша жіктеген. Айталық, мысқал (1 г), қадақ (750 г), келі (1 кг), пұт (16 кг), батпан (100 кг). Бұл өлшемдермен бірге халық салмағынан жер ойылғандай, түйеге жүк болғандай деген сияқты бейнелеу, теңеу сияқты айшықты сөз өрнектерін қолданып ауыр, жеңіл деген сөздерді де пайдаланады.

Көлем өлшемдері бір заттың немесе малдың саны, көлемі һәм мөлшерін, аумағын шамамен белгілейді. Айталық, бір шымшым, бір шөкім, бір уыс, қос уыс, бір тілім (нан), бір түйір, бір қолтық, бір шүйке, бір құшақ, бір қап, бір шелек, бір қасық, бір тамшы, бір арқа, бір шана, бір арба, бір табақ, бір шоқ (үкі, тал), бір топ (адам), бір қарын, бір сандық, бір қалта тағы сол сияқты. Мал саны мен көлемін де осылай шамамен ажыратады. Яғни бір отар, бір қора, бір табын, бір үйір, он шақты, жиырма шақты... Заттың көлеміне, аумағына кейде бармақтай, шынашақтай, жұдырықтай, құмалақтай, етектей, алақандай деген теңеу сөздер де қолданыла береді. Сұйық заттарға мөлшер сөзі қолданылып, оны мөлшерлеп есептейді. Халық қалыңдық өлшемін де ұмытпаған. Мұны олар көбіне жылқы қазысының жұқа, қалыңына қарай айтқан. Айталық, бұлт, пышақ сырты, қылыш сырты (бұлар 3-5 мм шамасы), шынашақ, елі, бармақ (бұлар 1-2,5 см), екі елі..., сере, табан (7-10 см) т.с.с. Басқа заттардың қалыңдығы да көбінесе елімен, яғни саусақ қырымен өлшенеді. Оны елі дейді.

Ұзындық һәм қашықтық өлшемі мүлде екі ұғымды, екі түрлі өлшемді білдіреді. Ұзындық өлшемдерді бір заттың (таяқтың, арқанның) ұзындығын анықтайды және ол екі елі, үш елі..., тұтам, сынық сүйем (14-15 см), сүйем (17-18 см), қарыс, кере қарыс (20-22 см), кез (50 см), аршын (75 см), құлаш (1,80-2 м), т.б. Балтасап, кебіс басындай деген балық өлшемдері де бар. Сол сияқты ұзын, қысқа деп шамамен есептей береді.

Қашықтық өлшемдері жердің қашықтығын (ауылдың ара қашықтығына) қолданылатын өлшем екені белгілі. Бұл өлшем түрлері былайша аталады: адым (қадам, 1 м), таяқ тастам (10-15 м), әй дейтін жер (100 м), дауыс жететін жер (250-300 м), шақырым (1 км), иек астында, бір төбе астында (4-5 км), қозы көш жер (5-6 км), көз ұшында (6-7 км), тай шаптырым (4-5 км), құнан шаптырым (8-10 км), ат шаптырым (25-30 км), бір күндік жер, айшылық жол... т.б. Бұл межелер ауыл ішінде бұл күндері де жиі айтылады.

Ел ішінде тереңдік, биіктік өлшемдері де бар. Бұған терең, тайыз, биік, аласа деген сөздер қолданылады. Бір айта кетерлік жайт, жоғарыдағы аталған өлшемдер бірі-бірінің орнына жүрмейді.

Ауа райын бақылау, ыстық, суықты һәм оның өзіне тән өлшемін белгілеуде де халықтың өзіндік тәжірибелері мен қағидалары аз емес. Қанжылым, жылы, ыстық, суық, салқын, мұздай тағы да осылайша анықтап бір заттың, судың, астың немесе ауа райын белгілейді. Ауа райын жылы, ыстық, қапырық, қайнап тұр, күйіп тұр, аспан айналып жерге түскендей, ми қайнататын ыстық... деп жаз айындағы күн райын айтса, қыста: шуақ, май тоңғысыз, шыбынсыз жаз, суық, салқын, аяз, үскірік, бет қаратпас аяз, тіфу десе түкірік жерге түспейтін аяз деген теңеулер арқылы күннің қаншалықты суық екенін анықтап, соған сәйкес әрекет ете бастайды.

ХХ ғасырдың басына дейін ел ішінде XVIII ғасырдағы Әз-Тәуке хан басшылығымен жасалған әйгілі «Жеті жарғы» заң негізі құқытық негізде шығын мен құн мөлшерін де белгіледі. Дау-жанжал немесе ұрыс кезінде адам өлімі һәм дене жарақатына сай айып, құн өлшемін бекітті. Айталық, ер адам құны 100 жылқы. Біреудің белін сындырған толық адам қнын төлейді. Бір көзін шығарса, адамның жарты құнын төлейді. Ұрыс-төбелесте бас бармақ сынса – 100, шынашақ сынса – 20 қой төлейді. Дене зақымынан бала өлі туса: 5 айлық бала үшін – 5 ат; 5 айдан 9 айға дейінгі бала үшін әр айға бір түйе. Аталған заң негізінде 100 түйе 300 атқа немесе 1000 қойға теңестірілген. Бұл мөлшерлердің әлеуметтік, мемлекеттік маңызы да өте зор болды.

Саудада әр заттың, малдың құнын белгілеуде де орайлы әдістер һәм жолдар таба білген. Ақшалай саудада тиын мен теңгені, алтын, күміс жамбы (қойтұяқ, тайтұяқ) сияқты құнды металдарды қолданған. Ал айырбас, саудадада әркімнің келісіміне сәйкес шамамен түйені – құлынды биеге; биені – бұзаулы сиырға; сиырды – тай, құнанға; тайды – 3-4 қойға айырбастаған. Сөйтіп, мал, бұйым саудасында да әр затқа лайық кесімді өлшемдері болған.

Асылында, халық өлшемдерінің қырлары өте көп.

әзірлеген

Бегімхан КЕРІМХАНҰЛЫ

Қазақстан Журналистер Одағының мүшесі

Қызылорда облысы

Жаңақорған ауданы

№51 М.Қаратаев атындағы орта мектебі

Бастауыш сынып мұғалімі

Райымқұлова Индира

Пәні :Әдебиеттік оқу

Сыныбы:2

Сабақтың тақырыбы: Жәнібек Кәрбозин. «Жиырма тиын" әңгімесі.

Сабақтың мақсаты:

Білімділігі:Мәтіннің  мазмұнын  меңгерту,өзіндік ой -пікірін  айта білуге  үйрету.

Дамытушылығы:Оқушылардың сөздік қорын,ой өрісін,қызығушылығын,ойлау қабілетін дамыту

Тәрбиелігі:Еңбексүйгіштікке,адамгершілікке,жанашыр бола білуге тәрбиелеу.

Сабақтың әдісі: Түсіндіру,сұрақ-жауап.

Сабақтың түрі: Аралас сабақ

Сабақтың көрнекілігі: Оқулық, слайдтар,үлестірмелер.

Сабақтың барысы:

І.Ұйымдастыру кезеңі.

1.Оқушылармен амандасып, оқу-құралдарын алғызып сабаққа көңіл бөлдіру.

2.Оқушыларды түгелдеу.

3.Оқушы зейінін сабаққа аудару.

ІІ.А)Үй тапсырмасын сұрау,қорытындылау.

-Үйге  қандай  тапсырма берілді?

-Авторы кім?

Ә)"Көңілді сандар" ойыны арқылы  үй  тапсырмасын  қорыту.

Б)Үйге берілген "Кім жомарт?Не жомарт?" өлеңіне сай  жомарттық  туралы мақал-мәтел  айту.

І.Жаңа  сабақ

І.Қызығушылықты ояту кезеңі

Сандар бойынша сөзді табу

"Адасқан  сандар "арқылы  сабақтың  тақырыбын  анықтау.

"Жиырма тиын" сөзіне тоқталу.

1.Тиын,теңге сөздерін қалай түсінеміз,балалар?

2.Тиын,теңгелерді  қайда  қолданамыз?Ойларыңды  айтыңдар.(Оқушылар   пікірі сұралады.)

ІІ.Мағынаны  тану  кезеңі

1.Оқулықпен  жұмыс жүргізу.Оқулықта берілген мақал-мәтелдердің жалғасын табу.1.Дұшпан күлдіріп айтады,

                          ....             .....      ........

2. Жүз сом ақшаң болғанша,

                         ....           .....                       .....

 а)Автор  туралы  мағлұматтар  беру,таныстыру.

                         Жәнібек Кәрбозин «Жиырма тиын»

ә)Мәтінді  оқып,мазмұнымен  таныстыру.

 Оқушыларға  мәнерлеп, тізбектей  оқыту.

3.Сұрақтармен  жұмыс  жасау.

1.Балалар,әңгіме не туралы?

2.Әңгіме  кімнің  атынан  баяндалған?

3.Әңгімедегі  кейіпкерлер  кімдер?

4.Ұнамды,ұнамсыз  кейіпкерлерді  ата.

5.Қанатты қандай кейіпкерлер қатарына жатқызуға болады?

6.Анасы не себепті Алтайға ұрыспады деп ойлайсыңдар?

 4.Мәтінмен жұмыс.

Мәтінді қаншалықты меңгергендігін байқау мақсатында мұғалім кейіпкер  сөздерін оқиды. Оқушылар  кімнің  сөзі екенін  табады.

-Алтайжан,дүкенге барып келе қойшы.

-Ой,апа,аналарды неге жұмсамайсыз?Үнемі маған:"Бар,бар!"дейсіз.

-Қанат,не іздеп жатырсың?

-Осы араға тиынымды жоғалтып алдым.

-Ол нан алып,үйіне кетіп қалды.Мен де дүкенге барып ,қалтамды қарасам,тиыным жоқ болып шықты.

-Дұрыс істегенсің.Бұның адамгершілікке жатады.

5.Топтастыру стратегиясы арқылы кейіпкерлерге талдау жасау.(Плакатқа жаздыру)

-Балалар,Алтай мен Асанның іс -әрекетіне баға беріп көрейікші.

-Алтай қандай бала?

-Асан қандай бала? 

ІІІ.Ой толғаныс кезеңі.

А))Қорытынды сұрақтар

1. Келешекте Қанат кіммен дос болады деп ойлайсыңдар?
2. Апасы Алтайға неге риза болды?
3. Алтайды адамгершілігі жоғары,жомарт адам деп айтуға бола ма?

Ә)"Сиқырлы таяқша"әдісі арқылы жаңа сабақты қорыту.

-Балалар,сонымен бүгінгі сабағымыздан не үйрендіңдер?

-Қандай ой түйдіңдер?

Сынып оқушылары бүгінгі сабақтан түйген ойлары жайлы бір сөйлемнен айтып шығады?

-Балалар, бүгінгі сабағымызды мынадай  мақалдармен қорытындылауға

 болады:

-”Жаман аттан аяғым артық,

 Жаман жолдастан таяғым артық”.

- “Басыңа іс түссе,жақсы көмек етеді, жаман күліп кетеді”

Сондықтан, балалар,әрқашан адамгершілігі жоғары,жанашыр, жақсы оқушы болуға ұмтылайық.

Үйге тапсырма беру.

а).Әңгімені түсініп оқу.

ә).”Менің досым” атты шағын  әңгіме жазу.

Бағалау.

Ерекше атсалысып отырған оқушылар бағаланады.

Қызылорда облысы

Жаңақорған ауданы

№51 М.Қаратаев атындағы орта мектебі

Қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі

Бейсенбекова Алима

Қысқа мерзімді жоспар

Қызылорда облысы

Жаңақорған ауданы

№51 М.Қаратаев атындағы

орта мектебі Бастауыш сынып

мұғалімі Оңалбаева Дина

Сабақ бойынша мұғалім мен оқушы іс-әрекеті:

Сабақтың тақырыбы: К.Оразалин. Абай шаңырағы.

Сабақтың мақсаты: Оқушыларға  «Абай шаңырағы» әңгімесіндегі мәтінді оқыту арқылы қазақтың салт-дәстүрі мен әдет-ғұрыптарынан мәліметтер беру, қазақтың киіз үй жабдықтары туралы түсіндіру

Сабақтың міндеттері.1 Білімділік:Саналы, дұрыс түсініп оқуға машықтандыру.

                                Топтаса отырып, бірін-бірі оқытуға, мазмұнын әңгімелей білуге    үйрету

2.   Дамытушылық: Оқушылардың ой-өрісін, сөйлеу тілін дамыту
3.                      Тәрбиелік:Адамгершілікке, ұлттық салт- дәстүрді сақтай білуге тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Аралас сабақ.

Сабақтың әдісі: түсіндіру, жигсо әдісі

Сабақтың көрнекілігі: А. Құнанбаевтың портреті,интерактивті тақта,презентация слайдтар

Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
1.Оқушыларды түгелдеу, назарын сабаққа аудару.1 мин
2.Психологиялық дайындық «Ақ тілек, әсем күлкі» 1мин

-Көңіл-күйлеріңіз қалай?

-Керемет!(қолдарын көтереді)

-Сабаққа дайындықтарың қалай?

-Тамаша! (алақандарын шапалақтайды)

-Ынталарыңыз қалай?

-Ғажап! (қолдарын көтереді)

-Ендеше сабағымызды бастайық!

-О, о, о(бас бармағын көтереді)

-Міне, жүрегіміздегі осындай жылумен сабағымызды бастаймыз.

ІІІ Топқа бөліну  2мин

Топқа бөлу. Абай өлеңдерінен қиындылар жасап келіп, сол өлеңдер бойынша топқа бөлу .

І топ «Жазғытұрым» ,  ІІ топ «Күз» ,  ІІІ топ «Қыс»

 Әр топ өз топ басшысы мен спикер сайлап алу және тобына қатысты Абай өлеңін хормен айту

«Алтын ережені» сақтауды еске салу

1.Ұйымшыл болу 

 2.Бір-бірімізді тыңдау

 3.Бірлесіп жұмыс жасау

4. Бір- бірімізді қолдау

 5.Уақытты үнемдеу
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. 10 мин
Үйге берілген грузин ертегісі «Еңбекпен тапқан тиын»  .

 І топ- ертегіні рөлге бөліп сахналау ,  ІІ топ-ертегіні әрі қарай жалғастыру ,   ІІІ топ-мәтін бойынша сурет салу.

Гүл өсірсең терлеп,         Кесте тіксең зерлеп,

Мұның аты – еңбек.       Мұның аты – еңбек.

Сабағыңа жөндеп             Қиындықтың бәрін

Әзірленсең-еңбек              Еңбек қана жеңбек.

Біздің еліміз 25жыл ішінде еңбек пен білімнің арқасында мемлекетіміз ірі деңгейге жете  алды.Сендер Отанымыздың болашағысындар.Сондықтан да адал еңбек ету,жақсы білім алу,адамгершілік қасиеттерге ие болу сендердің міндеттерің.

ІV Ойға шақыру    БҮҮ кестесі    2 мин

Көрсең,
Алып тор жолды парақтай,
Жайсаң,
Қатарлап сызған жолақтай.
/Кереге/
Қабырғасы тор көз,
Төбесінде зор көз.
/Кереге; Шаңырақ/
Бір басы имек,
Бір басы үшкір сырық,
Қатар - қатар тұрып,
Күмбез сынды шеңберді,
Көкке тіктеп көтерді.
/Уық/
Ұқсайтын шеңберге,
Қабырғасы жиылып, керіледі.
Жиһазы мол кең бөлме,
Төбесінен жұлдыздар көрінеді.
(киіз үй)
Тіреусіз күмбез,
Сылақсыз қабырға.
(киіз үй)

Бір нәрсе өзі биік, іші қуыс,
Ол заттың сүйегі көп айқыш - ұйқыш.
Көзі бар жабырқаған төбесінде,
Жайса үлкен, жиналғанда бір - ақ уыс.
(киіз үй)

Шаңырақ сөзін естігенде қандай ой ассоциясы келетінін сұрау

Шаңырақ сөзіне бірнеше сын есім қосып айтайықшы 

Балалар бүгін кімнің өлең қиындыларын оқып, топқа бөліндік? Демек бүгін біз Абай Құнанбаевтың шаңырағы жайлы танысамыз

V Жаңа сабақ     4 мин

1.Ендеше, балалар, Абай Құнанбаев туралы не білеміз?     Абай кім?
Абай – ұлы ақын, ойшыл, жазушы, аудармашы, сазгер
Дүниеге келген жері: Семей облысы, Семей ауданы, Шыңғыс тауында 1845 жылы дүниеге келген.
Шығармалары: «Жаз», «Күз», «Қыс», «45 қара сөзі», «Сегіз аяқ», «Көзімнің қарасы» т. б.

2. «Абай- дана, Абай- дара қазақта» бейнебаян

3.Әңгіменің авторы Кәмен Оразалин     1920 жылы 16 маусымда Семей облысы, Абай ауданы, Құндызды ауылын  жайлы мағлұмат беру. Белгілі абайтанушы,майдангер жазушы, қазақ әдебиетінің қадірменді ақсақалы. Әскер қатарына алынып,Ұлы Отан соғысы майданында 365 атқыштар полкінде болған. Оқушылардан Ұлы отан соғысы қай жылы болғанын сұрау. Биыл қанша жылдығын тойлағалы отырмыз деген сияқты жан-жақты сұрақтар қойып отыру

4.-Абайдың үйін көзі тірі кезіндегі қалпынан өзгертпей ұстау міндеті ауылдағы ең ісмер , шебер, ақылды қолынан іс келетін келін – Күнжанға тапсырылды. Міне , бүгінгі сабақта осы туралы білетін боламыз. Әңгіме 3 бөлімнен тұрады

5.Сөздік  жұмыс.
• Шымши – өрнектеп тоқылған ши.
• Ызу – тігістің түрі
• Алаша – қой жүнінен тоқылған төсеніш
• Сүйек төсек – сүйекпен өрнектеп жасалған төсек

VІ  Кітаппен жұмыс  10мин

1.Әңгіме үш бөліктен тұрады үш топ үш бөлікті оқиды ЖИГСО әдісін қолданады

Постер таратылады. Оқушылар берілген әңгімені  кезектесіп оқиды, талдайды.Әр спикер келесі топқа түсіндіреді.

2.Постермен жұмыс

Ітоп:визуалды айғақтар

ІІ топ:Абай Құнанбаев.

ІІІ топ:Абай шаңырағын.

3.Оқушылар өз постерлерін қорғайды. 

 VІІ Сергіту сәті  1-2мин

  «Желсіз түнде жарық ай» әні Интерактивті тақтадан суретке қарап жаттығуын жасайды

VІІІ  Дәптермен жұмыс 3 мин

1. «Синквейн» әдісі  (шығармашылық жұмыс)

 І топ  «Абай  » ІІтоп   «шаңырақ», ІІІ топ «жайлау»

Зат есім     бір сөз    

Сын есім   екі сөз

 Етістік      үш сөз

Сөйлем      төрт сөз

Балама сөз

       2.Т- кестесі  (ұжымдық жұмыс)

                                  қызыл күрең сыр

                                  ақ жүннен киіз

Қандай?                         -----  төсек

                                   -----     қонысы

                                    ------домбыра

                               -------       кілем

                                ------    көрпелер

                                    ------     үстел

• Балалар, «Абай шаңырағы» мәтіні үш бөлімнен тұрады. Әр бөлімді мұқият тыңдап, түсініп оқимыз. Әр бөлімнің кейіпкерлеріне мән беріңдер. Бөлімдерге қалай ат қояр едіңдер?
  
  І бөлім Күнжанның еңбегі
  Бұл бөлімде Күнжанның киіз үйдің уық, керегесінің кеткенін қайта жөндеткені және шебер әйелдерге шымшилерді тоқыттырып, бауларын, таңғыштарын бітіруді тапсырғаны айтылған. Жаңадан жасалатын бұйымдар да Абайдың ұнататын өрнек – бауларымен көркемделген.
  
  ІІ бөлім  Қонақтардың Абай ауылына келуі   
  Бұл бөлімде Әуез, Кәрім, Кәкітай, Мекайіл, Закен секілді кейіпкерлер бар. Кәкітайдың Абай шаңырағын көріп таңғалып, разы болған сәттері осы бөлімде анық айтылған.
  
  ІІІ бөлім  Қонақтардың ризашылығы 
  Үшінші бөлімде Әуез бен Кәрімнің үй ішіндегі сәттері бейнеленген. Әуездің киіз үйдегі Абайдың қаттап жиналған сүйек төсек, кітап шкабы мен үш ішекті домбырасын көріп көңілі босап кеткен сәті бейнеленген. Әуез Абайдың «Нағашы, төрлетіңіз!» деген қоңыр даусын естігендей болып қатты толқиды. «Абай шаңырағы» бұл мәтінде Абайды қайта тірілткендей.

ІХ Қорыту. Үш қадамнан тұратын сұхбат  5 мин 

І топ - сұхбат алушы, ІІ топ-жауап беруші, ІІІ топ - жинақтаушы

1.Абайдың үйін әдемі етіп ұстаған кім?

2.Киіз үйді көрген қарт қандай күйде болды?

3.Киіз үйге Кәрім мен Кәкітай қандай баға берді?

4. Күнжанның еңбегіне сен қандай баға берер едің?

Х  Үйге тапсырма 1мин

 1.170-172бет оқу, мазмұнын айту.

2.Абай шаңырағының суретін салып келу

3.Шаңырақ, отбасы туралы мақал –мәтелдер

ХІ  Бағалау 2 мин

 ( Топ жетекшісі өз тобындағы оқушыларды бағалау- формативті бағалау)

ХІІ Рефлексия  2 мин

Бүгін не үйрендік?  Оқушылар стикерді жапсырады.

 Смайлик арқылы

Көңілді смайлик- мен бүгін көп үйрендім.

Жай смайлик – жартылай түсіндім

Көңілсіз смайлик -  менде әлі сұрақтар бар

Қазақ тілінен ашық сабақ

Пәні:қазақ тілі

Пән мұғалімі. Мұқаш Б.

Сыныбы:6

Сабақтың тақырыбы: Етістіктен өткенді қайталау.
Сабақтың мақсаты:
1.Етістіктен алған білімдерін пысықтау, тақырып бойынша алған теориялық білімдерін практикамен ұштастыру.
2.Оқушыларды шығармашылыққа баулу, ойлау қабілеттерін жетілдіру.
3. Тапқырлыққа, ұйымшылдыққа, адамгершілікке тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: қайталау
Сабақтың әдіс - тәсілдері: сұрақ - жауап, талдау
Сабақтың көрнекілігі: интербелсенді тақта, суреттер

Пәнаралық  байланыс:әдебиет, бейнелеу  өнері, ағылшын тілі

Сабақтың барысы: І Ұйымдастыру кезеңі.
Оқушылармен амандасу. Сыныптағы оқушыларды түгендеу.

Оқушылар шеңбер жасап, бір-біріне жылы  лебіздер  айтады.
Оқушылар түрлі түсті стикерлер арқылы 3топқа  бөлінеді.

ІІ.Үй тапсырмасын  тексеру
І. « Миға  шабуыл» 1 – тапсырма.
Әр топқа интербелсенді тақтадан сұрақтар беріледі.
Сұрақтар:

1-топқа

1.Етістік дегеніміз не?  Қандай  сұрақтарға  жауап  береді?

       2.Есімше  дегеніміз не?  Жұрнақтарын  атаңдар.

      3.Етістік  тұлғасына қарай неше түрге бөлінеді?

2-топқа

1.Етістік дегеніміз не?  Қандай  сұрақтарға  жауап  береді?

       2.Есімше  дегеніміз не?  Жұрнақтарын  атаңдар.

      3.Етістік  тұлғасына қарай неше түрге бөлінеді?

3-топқа

    1.Етістік  құрамына  қарай  нешеге  бөлінеді?

    2.Сабақты  және  салт  етістік   дегеніміз  не?

    3.Тұйық  етістік  дегеніміз не?

      Жұрнағын  ата.

ІІІ.Оқушы  білімін тексеру
2 – тапсырма. «Түртіп алу» стратегиясы.
а) Мақал – мәтелдер оқығанда етістіктерді тауып етістіктерді жазып отырып, етістіктің түрлеріне ажыратып, талдау жасайды.

1.Батыр  мың  қол  бастайды,

     Шешен  тар  жерде  сөз  бастайды.

   2.Ел  шарасыз  болмас,

      Ер  жарасыз  болмас.

1.Ер  жаңылып  қолға  түсер,

   Құс  жаңылып  торға  түсер.

2.Атаның  баласы  болма,

   Адамның  баласы  бол.

1.Адам  құлақтан  азады,

   Көңілден  семіреді.

2.Білекті  бірді  жығар,

   Білімді  мыңды  жығар.

Ә) Жұмбақтардың  шешуін тап, етістікті  түрлеріне қарай ажырат.3тілде жауабын айт.

Кіруге  адам  батпайды,

Затыңды  аман  сақтайды.

                                         (сандық,сундук,  chest)

Судан  шығады,

Судан  қорқады.

                               ( тұз, соль,  salt)

Ерте  тұрдым,

Алып  ұрдым.

                           (есік,дверь,door)

 Күндіз  бәрі  қашады,

Түнде  аспанды  басады.

                       (жұлдыз,  звезда, star)

3– тапсырма. Шығармашылық жұмыс.
Үш топқа сюжетті суреттер беріледі. Әр топ сурет бойынша күрделі етістіктерді қатыстырып әңгіме құрайды. Әңгімеден етістіктерді тауып, түрлеріне талдау жасайды.
4 – тапсырма. «Жоғалған сөз, шешімін тап»
Оқушыларға поэзиялық шығармалардан үзінді етістіктері түсіріліп оқылады. Сол етістіктерді айтып, өлеңнің тақырыбын авторын тауып, етістіктің түрлеріне талдау.

Жасымда  ғылым  бар  ескермедім,

Пайдасын  көре  тұра  тексермедім.

Ер  жеткен  соң  түспеді  уысыма,

Қолымды  мезгілінен  кеш  сермедім.

                                                     Абай

Ана  тілім  ғажап  деп  айта  аламын,

Жаннатай  жан  балқыта  жай  табарым.

Шырқатып  ғұмыр  бойы  айтар  әнім,

Келеді   толас  таппай  қайталағым.

                                                 Мұзафар.Әлімбаев

Мен-қазақ, қазақпын  деп  мақтанамын,

Ұранға  “Алаш”  деген  атты  аламын.

Сүйгенім-қазақ  өмірі,  өзім-қазақ,

Мен  неге  қазақтықтан  сақтанамын.

                           Сұлтанмахмұт  Торайғыров

ІҮ.Сабақты бекіту:
5 – тапсырма. Үш топқа тест тапсырмалары таратылады.
Интербелсенді  тақтадан дұрыс жауаптары беріледі. Үш топ бір - бірінің жауаптарын тексеріп бағалайды.
Ү.Оқушыларды бағалау.Оқушылар бағалау парағы бойынша өздерін бағалайды.
ҮІ.Үйге тапсырма.
    Етістіктері бар  жаңылтпаштар,  жұмбақтар жазу.

Сабақтың мақсаты:
Білімділігі: Оқушыларға буын түрлерін түсіндіріп, талдата отырып, жаттығулар арқылы бекіту.

Дамытушылық: Оқушылардың сауаттылығын, тілін дамыту, танымдылығын арттыру.

Тәрбиелік: Орындалатын тапсырмалар арқылы бір - бірін тыңдауға, сыйлауға дағдыландыру. Шапшаңдыққа, ұқыптылыққа тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ

Сабақтың типі: жаңа сабақ

Сабақтың әдісі: Түсіндіру, талдау, жаттығу орындау, сөздік әдіс, топтастыру

Көрнекілігі: АКТ, СТО

Пәнаралық байланысы: қазақ әдебиеті, еңбекке баулу

Сабақ барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі

1. Сәлемдесу;
2. Оқушыларды түгелдеу;
3. Оқу құралдарын даярлау;
4. Сынып тазалығына көңіл бөлу;
5. Зейінін сабаққа аудару;
6. Оқушыларды түрлі фигуралар арқылы топқа бөлу.
7. Топ басшысын сайлап, бағалау парақшасын тарату

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.

1. Буын дегеніміз не?
2. Буындар қалай жасалады?
3. Интерактивті тақтада берілген сөздерде қанша буын бар?
4. 300,301-жаттығуларды сұрау

ІІІ. Жаңа сабақ

• Ал, оқушылар, сабағымызды бастамас бұрын қызықты ребустарды шешіп алайық. (3 топқа үш ребус беріледі.)

Жауаптары: Ашық буын

                       Тұйық буын

                        Бітеу буын

• Иә, балалар, ребусты дұрыс шештіңіздер. Ендеше бүгінгі сабағымыздың тақырыбы

«Буын түрлері»

• Дәптерлеріңізді ашып, бүгінгі күнді, тақырыпты жазып қойыңыздар.

(Жаңа тақырыпты слайд арқылы түсіндіремін)

Буын түрлері

Буын жеке дауыстыдан және дауысты мен дауыссыз дыбыыстардың тіркесінен жасалатын болғандықтан, оның құрамы үнемі бір қалыпты болмайды. Қазақ тілінде буынның үш түрі бар. Олар: 1) ашық буын; 2) тұйық буын; 3) бітеу буын.

1. Ашық буын. Жалғыз дауыстыдан құралған немесе дауыссыздан басталып, дауыстыға аяқталған буынды ашық буын деп атаймыз: а-ға, ба-ла, қа-ла, т.б. Ашық буынның ішіндегі жалғыз дауыстыдан болған буынды жалаң буын дейміз: а-дам, а-та.
2. Тұйық буын. Дауыстыдан басталып, дауыссызға аяқталған буынды тұйық буын деп атаймыз: ат, аз, ақ, өрт, ұл, ант, т.б.

Тұйық буынға жалаң буын қосатын болсаң, онда буын жігі өзгереді: өрт+і = өр-ті, оқ+ы = о-ғы, еп+і = е-бі, т.б.

3. Бітеу буын. Дауыссыздан басталып, дауыссызға аяқталған (дауысты дыбыс ортада келетін) буынды бітеу буын дейміз: тал, төрт, бар, жаз, кел, кең, қант, т.б.

Сөздік қорды құрайтын түбір сөздердің көбі тұйық және бітеу буынды болып келеді. Ашық буынның өз алдына сөз болуы өте сирек.

Кітаппен жұмыс

302-жаттығу

Ел қон-ба-са, жер же-тім,

Құс қон-ба-са, көл же-тім.

Кем-пі-рі жоқ шал же-тім,

Ие-сі жоқ мал же-тім.

Со-қыр бол-са, көз же-тім,

Тың-да-ма-ған сөз же-тім.

Дос-сыз қал-са, ер же-тім,

Жау қо-лын-да ел же-тім.

Жа-пы-рақ-сыз бұ-тақ же-тім,

О-қыл-ма-са, кі-тап же-тім.

Тың-дау-шы-сыз да-на же-тім,

Ата-ана-сыз ба-ла же-тім.

Қа-ғаз-сыз қа-лам же-тім,

А-қыл-сыз а-дам же-тім.

 «Себеттегі гүлдер» ойыны

3топқа үш себет беріледі. Оқушыларкөп гүлдердің арасынан себетке:

1-топ ашық буынды сөздері бар гүлдерді жинайды;

2-топ бітеу буынды сөздері бар гүлдерді жинайды;

3-топ тұйық буынды сөздерді жинайды.

304- жаттығу

Әр сөздің құрмаындағы буындардың түрлерін ажыратыңдар.

А-дам-ның бой-ын-да-ғы-сы-ның бә-рі де: жү-зі де, ки-і-мі де, жа-ны да, ой-ла-ры да ә-сем бо-лу-ы ке-рек, т.б

Интерактивті тақтадан семантикалық картаны толтыру

ІV. Бекіту

«Сиқырлы қалпақ» ойыны

• Оқушылар, қазір біз «Сиқырлы қалпақ» ойынын ойнаймыз. Бұл қалпақты киген оқушы өте ақылды болып шыға келеді. Ол бәрін біледі. Ендеше ойынымызды бастайық.

Оқушылардың бастарына мұғалім қалпақты кигізген бойда оқушы мұғалімнің қойып тұрған сұрағына жауап беруі тиіс.

Қойылуға тиіс сұрақтар:

1. Буын дегеніміз не?
2. Буынның қандай түрлері бар?
3. Ашық буын дегеніміз не?
4. Тұйық буын дегеніміз не?
5. Бітеу буын дегеніміз не?
6. Ашық буынға мысал келтір, т.б.
7. Қорытынды

Сыни тұрғыда оқушыларды ойландыра отырып сабақты қорытындылау

- Ал, оқушылар сонымен бүгінгі сабақтан нені үйрендік, не білдік?

- Білімдеріңіз қалай өзгерді?

- Сізге бұл тақырыпты игерудің маңызы қандай? т.б.

Оқушылардың ойлары, пікірлері тыңдалады.

Рефлексия «Бес саусақ» әдісі

Оқушыларға арнайы «Бес саусақ» әдісіне арналған парақтар таратылады. Оқушылар өз ой-пікірлерін жазады.

VІ. Үйге тапсырма беру

1. Ереже жаттау
2. 306,307 - жаттығулар

VІІ. Бағалау

Топ басшының толтырған бағалау парағы бойынша оқушыларды бағалау

Сабақтың мақсаты:
Білімділігі: Оқушыларға буын түрлерін түсіндіріп, талдата отырып, жаттығулар арқылы бекіту.

Дамытушылық: Оқушылардың сауаттылығын, тілін дамыту, танымдылығын арттыру.

Тәрбиелік: Орындалатын тапсырмалар арқылы бір - бірін тыңдауға, сыйлауға дағдыландыру. Шапшаңдыққа, ұқыптылыққа тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ

Сабақтың типі: жаңа сабақ

Сабақтың әдісі: Түсіндіру, талдау, жаттығу орындау, сөздік әдіс, топтастыру

Көрнекілігі: АКТ, СТО

Пәнаралық байланысы: қазақ әдебиеті, еңбекке баулу

Сабақ барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі

1. Сәлемдесу;
2. Оқушыларды түгелдеу;
3. Оқу құралдарын даярлау;
4. Сынып тазалығына көңіл бөлу;
5. Зейінін сабаққа аудару;
6. Оқушыларды түрлі фигуралар арқылы топқа бөлу.
7. Топ басшысын сайлап, бағалау парақшасын тарату