Сабақ жоспары

1. Пән аты: Әдебиет
2. Сыныбы: 5
3. Күні, айы, жылы:
4. Тоқсан: ІІІ
5. Мұғалім:

Сабақтың тақырыбы:  Ж. Молдағалиев «Ар- ұят туралы»»

Сабақтың мақсаты:

1. Білімділік : ақын жайлы  білетін  мәліметтерді тыңдай отырып  жаңа  мағлуматтар  алуына  жағдай  жасау, «Ар – ұят туралы» өлеңінің    тақырыбы мен идеясын  ашу.
2. Тәрбиелік: оқушыларды адамгершілікке, ізгілікке баулу, елжандылыққа тәрбиелеу.
3. Дамытушылық: өз бетінше талдау , зеріттеу жұмыстарына  машықтанып, түйінді ой, өзіндік пікір қалыптастыруына жағдай  жасау.

Сабақтың типі: дамыта  оқыту  технологиясының  білім  жүйесі, сын  тұлғасынан  ойлау.

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ.

Сабақтың әдіс-тәсілі: сұрақ – жауап, ұжымдық, проблема  туғызу, даралау, интеграциялау.

Сабақтың көрнекілігі:  суреттер, плакат, карта, кітаптар, графопроектор.

 Пәнаралық байланыс: тіл, тарих,география, сурет, мүсін  өнері.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі: 1.Оқушылармен сәлемдесу.

2. Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру.
3. Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару.

 ІІ. Үй тапсырмасын тексеру:

1. Қ. Аманжолов «Дауыл» өлеңді  жаттау.
2. Ойтолғау жазу.

ІІІ. Білім  тексеру:

Топтастыру әдісі:

Ар – ұят  туралы оқушылар  өздерінің  білгендерін    жазады.

  ІV  Жаңа  сабаққа  дайындық

   1.Сабақ  тақырыбын  тақтаға  жазу

2.Сабақ  мақсатын  түсіндіру

1. Жаңа тақырыпты түсіндіру:

 Жазушының өмірі  туралы  мәлімет.

• Жұбан  Молағалиев 1920 жылы Батыс Қазақстан  облысы Сайқұдық деген  жерде  туған.
• Орал ауыл  шаруашылық  техникумында  оқыған.
• 1940 – 1947 дейін әскер  қатарында  болған.
• «Мен қазақпын деп аталатын поэмасымен  қазақ  әдебиетінің  ірі  тұлғасына  айналған.

Мәтінмен жұмыс:

• Өлеңді мәнерлеп оқу.
• Өлеңді  компазициясына  орай:

А) Шал мен жігіт  шатағы

Ә) Ар – ұят  туралы.

Б) қорытынды деп  жоспар  жасау.

VІ. Түсінік  тексеру:

• Өлеңді тұтас  оқып  ,  өз  сөздеріңмен  әңгімелеп  беріңдер.
• Ақын осы  өлең  арқылы  не  айтқысы  келді?

VІІ. Жаңа сабақты бекіту:

   Салыстыру  арқылы  дәлелдеу.

VІІІ.Сабақты  қорыту:

1.Бағалау

 2.Үй тапсырмасын беру.

1. Ж. Молдағалиев «Ар- ұят туралы» өлеңді жаттау

Сабақ жоспары

1. Пән аты: Әдебиет
2. Сыныбы: 5
3. Күні, айы, жылы:
4. Тоқсан: ІІІ
5. Мұғалім:

Сабақтың тақырыбы: Қ. Шаңғытбаев  «Сабалақ»

Сабақтың мақсаты:

1. Білімділік: Қуандық Шаңғытбаев өмірімен танысу, өлеңін  меңгере  отырып, ақын  идеясын  ашу, өлең  арқылы  қазақ  халқының  тарихымен  жете  танысу;
2. Тәрбиелік: өз елін, Отанын сүюге, қазақ елінің біртуар  ғұламаларының елге  жасағанигі  істерін  қадірлей  білуге  тәрбиелеу.
3. Дамытушылық: оқушыны өзіндік талдау, жинақтау  жасауға, ойлана  біліп, сөз  мәдениетін, сөз  қоры  қолданысын  дағдыландыруға, ойлылық пен  тапқырлық арқылы сөз  өрнектей  білуге  төселдіру.  

Сабақтың типі: аралас сабағы.

Сабақтың түрі: дәстүрден  тыс  сабақ

Сабақтың әдіс-тәсілі: сұрақ-жауап, мәнерлеп оқу, әңгімелеу.

Сабақтың көрнекілігі: Абылай, Төле би, Бөгенбай  суреті, «Алтын  қақпа» жәшігі, сатылай  кешенді  талдаусызбасы.

Пәнаралық байланыс:  Қазақстан  тарихы.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі: 1.Оқушылармен сәлемдесу.

2. Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру.
3. Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру:

1. Ж. Молдағалиев «Ар – ұят туралы» .

ІІI. Жаңа тақырыпты түсіндіру.

         «Сабалақ» өлеңінің  әр  шумағын  мәнерлеп, әр  шумақтың  мазмұнын  түсіне  оқыту.

         Осыдан  кейін  алдын  ала  деңгейлік тапсырмалардың  сұрақтары  жазылған  плактты  басшылыққа  алып, оқушылардың  өлең  мазмұнын қаншалықты меңгеріп, өз  ойларын жаткізе  білулері  қадағаланады.

         Оқушы  деңгейі

1. Өлеңнің тақырыбын ажырат.

(Ақын сонау  тарихта  болған  ертедегі  қазақ – қалмақ арасындағы  соғысты  өзінің  өлеңіне арқау  еткен).

2. Соғыс болып  жатқан  жерді  ата.                                                    (аңырақай  даласы)
3. Ақын соғысты  қай  шумақта,  қалай  сипаттаған?

    Алгоритмдік  деңгей

1. Әбілмәмбет қандай  күй  кешті? Қандай  шешімге  келді?
2. Көмекке келген жас жігітке  сипаттама  бер.

Оқушылар  өлең  шумақтарынан  тауып,  сатылай  кешенді  талдау  сызбаны  толтырады.

• Жеңіл шидем шапан  киген.
• Қабағы түйілген.
• Қолында қаруы бар.
• Астында құстай  ұшқан  тұлпар.
• Қара мұртты.
• Соңында ерген  қол.
• Аққан жұлдыз  сияқты.
• «Абылайлап!»ұрандаған.

«Алтын  қақпа ойыны»

Оқушылар І топ  «қалмақтар», ІІ топ  «қазақтар» болып  екіге  бөлінеді.

Тас қақпа

1. Сүңгі – қару түрі Байрақ – ту

Күміс қақпа

1. Құзғын – өлікті аңдыған  құстар
2. Ойрат – қалмақтар

Ата нәкес – ата жау.

Іздеушілік деңгей

Өлеңді  бөлімдерге  бөліп,  ат  қою,  дәлелдеу.

1. «Қанды соғыс»
2. «Келген күш»
3. «Алғашқы танысу»
4. «Арман»   

1. Жаңа сабақты қорыту:
2. Бағалау:
3. Үй тапсырмасын беру.

1.Қ. Шаңғытбаев  «Сабалақ» мазмұндау

Сабақ жоспары

1. Пән аты: Әдебиет
2. Сыныбы: 5
3. Күні, айы, жылы:
4. Тоқсан: ІV
5. Мұғалім:

Сабақтың тақырыбы:    К.Ахметова «Қазағым  менің»                                       

Сабақтың мақсаты:

1. Білімділік:
2. Тәрбиелік:
3. Дамытушылық:

Сабақтың типі: аралас сабағы.

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ.

Сабақтың әдіс-тәсілі: сұрақ-жауап, мәнерлеп оқу, әңгімелеу.

Сабақтың көрнекілігі: «Қазақ әдебиеті» энциклопедиясы

Пәнаралық байланыс: тіл, тарих.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі: 1.Оқушылармен сәлемдесу.

2. Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру.
3. Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру:

1. Ш. Айтматовтың өмірі мен шығармашылығы.
2. «Ерте келген тырналар» хикаятындағы Сұлтанмұрат бейнесіне  шағын  шығарма  жазу .

ІІІ. Білім  тексеру:

1. Сұрақтарға жауап беру.

• Төраға Тіналиев  балаларды не үшін  жұмысқа  салды?
• Шығармадағы бригадирдің  аты кім?
• Сұлтанмұрат өмірдегі  кімнің  бейнесі  деп ойлайсың?
• Шығармадағы 12 -13 жасар балалар неге  жұмыс істеді  деп  ойлайсыңдар?
• Тырна қандай  құс?

ІV  Жаңа  сабаққа  дайындық

   1.Сабақ  тақырыбын  тақтаға  жазу

2.Сабақ  мақсатын  түсіндіру

1. Жаңа тақырыпты түсіндіру

1. Қ. Ахметова өмірбаянына  қысқаша  мағлұмат  беру.
2. Шығармаларына шолу  жасау.
3. «Менің қазағым» өлеңінің мән –мағынасын ашып мәнерлеп оқу.

Тақтаға  ұйқасы  жағынан  бір  біріне ұқсамайтын  өлең шумағы  жазылған  плакаттар  кезек ілініп, ұйқас  түрлерін оқушыларға  анықтатамыз.

                 № 1 плакат

Бір  жерде тұрлау  таппаған,         а

Қосылмай  малы қаптаған,            а

Бөлініп қонған  қазақты                 ә

Кімдер  де  кімдер  шаппаған?!     а

1. Мәнерлеп оқылады.
2. Шумақ ішінде қандай  тармақтар  өзара  ұйқасып  тұрғанын  анықтайды.
3. Бір – бірімен ұйқасып  тұрған  тармақтар  бірыңғай  әріппен  шартты  түрде  белгіленеді,  ұйқастан  бос  тұрған  тармақ  басқа  әріппен  белгіленеді: а,а,ә,а –қара  өлең  ұйқасы деп  аталатынын  еске  түсіреді.

              № 2 плакат

Толқимын – дағы  тоқталам,                  а

Тоқталмай  кімдер өтті аман?                ә

Ардағын  қимай  қазақтар                      б

Қай  жерде  күмбез  соқпаған?!              ә

Жоғарыда  жүргізілген  тәртіппен  Күләштің  бұл  өлеңі кезекті  ұйқасқа  жататынын  оқушылар  еске  түсіреді.

                 № 3 плакат

Аударып  жұрттың  назарын,               а

Бардың  да  көрген  базарын,                а

Жоқтың  да  көрген  азабын                 а

Даладай  дана  қазағым.                        ә

                а,а,а,ә – шұбыртпалы  ұйқас

Оқушыларға  Күләштің  өлеңінде  кездесетін  осы  ұйқастар  бар  екенін  түсіндіре  отырып,  шұбыртпалы  өлең  ұйқасы, кезекті  ұйқас,  қара  өлең ұйқасы  жалпы  қазақ  ақындары  қолданатын  дәстүрлі  ұйқас  екенін  айта  кетуіміз  керек.

Сонымен  қатар  Күләш  өлеңдерінде қазақ  өлеңдерінің  дағдылы түрінен  басқарақ  кездесетін  ұйқас  түрлерінің  бар  екенін, ол  ақынның  өзіндік  ерекшелігі  болып  табылатындығын айта  кетуіміз  керек.

Сол  сияқты экранға   ұйқасқа  мысал  ретінде кадоскоппен  қалған өлең  шумақтары  түсіріліп,  оқушыларды  шығармашылық  ізденіске  түсіреміз. Балалар  назарына «Ұйқас  түрлері» деген  ұсынылып, дәптерлеріне  түсіріледі. Міне, Күләш  өлеңдерінің құрылысын  меңгеру оның ұйқас  түрлерін білуден  басталады. Жаңа  материалдың негізгі  мәселесін екі  қайтара  дәлелдеме  арқылы  игеріп  болған  соң,  енді  өлеңнің  шумақ  және буын  өлшемі  туралы  ұғымдар  өз алдына  бөлек  ұсынылады. Сонда  бала  тақырыпты  жеңіл қабылдап,  сабақтың  айқындылығы  артады.

 VІ. Түсінік  тексеру:

 Күләш – шумақ  көлемінде өзіндік  ерекшелігі  бар  ақын. Дәстүрлі  төрт  тармақтан  басқа саны  әр  түрлі  аралас  шумақтар  өлеңдерінде қолданыс  тапқан.    Енді пікірді оқушыларға  өлең  үлгісімен түсіндіреміз.

Жауына  қатты қасарған,

Қасарған сайын  жасарған,

Найзамен

Нағыз  қазақтың

Намысын  кімдер баса  алған?!

                 (бес  тармақты  шумақ)

Осы  сияқты  үлгілер  тағы  да  басқа өлеңдерінде  кездесетінін атап  көрсетіп  кету  жөн.

Өлең  шығару  өнерінде буын  санының  да мәні  үлкен  екенін айта  отырып,  тармақтағы буын  заңдылықтарын  ашып көрсетеміз.  Күләш  өзіне  дейінгі  дәстүрлі  буын  санын өлеңдерінде өте  шеберлікпен  қолданыс  тапқыза  білген.

Өшпеген  қанша  қамалдан                 8

Қамалдар  шыққан  тағы  алдан          9

Несібі  жомарт  қазақтың                     8

Есігін  кімдер  жаба  алған?!                9

Өлеңдегі  буын  еркіндігіне  батыл  бой  ұру  ерекшелігі  Күләш  ақынның  өзіндік  қалам  қабы  екендігін  атап  көрсетеміз.

1. Жаңа сабақты бекіту

Осы   сабақта  басты  мақсат не  десек, ол – көркем  шығарманы жалаң  мазмұндап, оқушыларды  ығыр  етуден сақтандыру, өлеңнің  көркемдік  сипатына  үңілту.  Оқытудың  әр түрлі  әдіс-амалдарын  қолдана  отырып,  бүгінгі  ұрпаққа ақын  мұрасының идеялық – эстетикалық  сипатынан  хабар  беріп  әдеби  теориялық  таным  аясын кеңейту  алдымызға  қойған үлкен  міндеттемелеріміздің  бірі  деп  санағанымыз жөн.

VІІІ.Сабақты  қорыту.

1. Бағалау:
2. Үй тапсырмасын беру.
3. Күләш Ахметованың өмірі мен  шығармашылығы
4. «Қазағым  менің»  өлеңін  жаттау.                                    

Сабақ жоспары

1. Пән аты: Әдебиет
2. Сыныбы: 5
3. Күні, айы, жылы:
4. Тоқсан: ІV
5. Мұғалім:

Сабақтың тақырыбы:    И.Байзақов «Жазғы  кеш»

Сабақтың мақсаты:

1. Білімділік: оқушылардың Иса Байзақовтың жыр әлемімен  таныстыру,  өлең  авторы  туралы  мағлұмат  беру, Исаның жазғы  кеш  көрінісін  танытудағы  сөз  қолдану ерекшелігін, суреттеу  шеберлігін  сезіну, ұға  білу, өлеңді  мәнерлеп жатқа айту  мен  әдеби теориялық талдауға үйрету.
2. Тәрбиелік: табиғатты сүю, сұлулық талғамын  байыту, әдемілікті сезіне  білу, мейірімділікке  тәрбиелеу.
3. Дамытушылық: өлеңнің, сөздің  астарына,  қыр-сырына  мән беруге, идеясын түсініп бағалай  білуге  баулу,  өзіндік талдау  жасауға, шапшаңдық  пен  тапқырлыққа, өз  ойларын  әдеби  тілмен  жеткізе  білуге төселдіру,  сөйлеу  мәдениетін  жетілдіру.

Сабақтың типі: аралас сабағы.

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ.

Сабақтың әдіс-тәсілі: сұрақ-жауап, мәнерлеп оқу, әңгімелеу.

Сабақтың көрнекілігі: «Қазақ әдебиеті» энциклопедиясы

Пәнаралық байланыс: тіл, тарих.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі: 1.Оқушылармен сәлемдесу.

2. Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру.
3. Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру:

ІІІ. Білім  тексеру:

• Портрет деген не?
• Кейіптеу деген не?

ІV  Жаңа  сабаққа  дайындық

   1.Сабақ  тақырыбын  тақтаға  жазу

2.Сабақ  мақсатын  түсіндіру

1. Жаңа тақырыпты түсіндіру:

     «Балапан  ұяда  не  көрсе,  ұшқанда  соны  іледі»  дейді  халық. Исаның  әкесі  Байзақ  та,  анасы Ғазиза да әнші,  сауықшыл,  өнерге  жақын  адамдар  болған.  Иса  ақын  жас  шағында  ән – жырдың, сұлулықтың  өшпес  нұрына  қанық болып  өседі. 1900 жылы  Павлодар  облысының  Ертіс  өңірінде Иса  дүниеге  келеді. Тоғыз  жасында  шешесі  өліп,  нағашы  атасының  тәрбиесінде өседі.  Туған нағашысы Рахмет  жақсы  әнші  болған  екен.

Иса  өткір  әрі  отты  өлең  шығаратын  ақын  еді.  Ол  туралы  Елубай  Өмірзақов  деген  қазақтың  даңқты  әртісі  «Өз  жасында  Исадай ақынды  көргем жоқ» деп  жазған. Тамаша  әртіс, домбырашы, ақын, әнші  болып елді  риза  етіп  жүрген.  Оның  әйгілі  «Құралай  сұлу» дастаны, « Алтай  аясында», «Қойшының  ертегісі» , «Кавказ» атты шығ армалары  бар.

.

VІ. Түсінік  тексеру:

       Бұдан  кейін «Жазғы  кеш» өлеңін байыппен  әр  жолын зер  сала  мәнерлеп  оқимын. Тақырыпты  ашу  мақсатында  оқушыларға  тізбектей  оқытамын. Өлеңді  нақышына  келтіріп мәнерлеп, алма  кезектей оқи  отырып әр  шумақтан  соң Блум токсономиясын пайдаланып, сұрақтар  қою арқылы  барынша  өлеңнің  мазмұнын ашу  мақсатында  жұмыс  жасалады.

1. Табиғатын көрінісін осылай  суреттеуді  көркем  шығармада  не  дейміз?
2. Жазғы кештің батуын  қандай  суретті  сөздер  арқылы  берген?
3. Соңғы екі  тармақтан  нені  байқайсыңдар?

1. Жаңа сабақты бекіту

    Өлеңге  кешенді әдеби  талдау  жүргіземіз.  Тақтада  авторлық идеяға бағындырыла сұрақ  қою  арқылы  жүргізілген  әдеби  телдаудың  сызбасы  тұр.  Оқушылар  бұл  сызбаны  толтырады.

Өлеңнің тақырыбы:

Мазмұны:

Өлең  шумағы:

Бунақ, ырғақ:

Ұйқас:

Тармақ:

Буын  саны:

Оқушыларға  деңгейлік  тапсырма  беру  үшін  екі  топқа бөлеміз. (дәптермен  жұмыс).

Ітоп. «Жазғы  кеш» өлеңінен әдемі суретті  сөздерді  табу.

ІІтоп. Ақын  өлеңі   бойынша  төрт  жолды  өлең  құрау.

Екі  топпен  дебат  ойыны

VІІІ.Сабақты  қорыту.

1. Бағалау:
2. Үй тапсырмасын беру.
3. И.Байзақов өмірі  туралы түсінік.
4. «Жазғы кеш»  өлеңді  жаттау.        

                                       Сабақ жоспары

1.Пән аты: Қазақ әдебиеті

2.Сыныбы: 5               

3.Күні, айы, жылы:

4.Тоқсан:

5.Мұғалім:

Сабақтың тақырыбы: Мазмұндама  «Әкемнің әңгімесі»

Сабақтың мақсаты:

1.Білімділік: оқушыларды шығармашылыққа баулу, өз ойларын дұрыс әрі сауатты жеткізуге дағдыландыру.

2.Тәрбиелік: оқушыларды ел тарихын қастерлеуге тәрбиелеу, елжандылыққа баулу.

3.Дамытушылық: оқушылардың ауызша және жазбаша тіл мәдениетін дамыту.

Сабақтың типі: бақылау сабағы

Сабақтың түрі: мазмұндама

Сабақтың әдіс-тәсілі: мәнерлеп оқу, әңгімелеу, сұрақ-жауап

Сабақтың көрнекілігі: Диктанттар мен мазмұндамалар жинағы

Пәнаралық байланыс:  тіл

Сабақтың барысы:

І.Ұйымдастыру кезеңі: 1.Оқушылармен сәлемдесу.

                                                2.Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру.

                                                3.Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару.

ІІ.Жаңа тақырыпты түсіндіру.

1. Мазмұндама мәтінімен  таныстыру.

            Әкемнің әңгімесі

      Әкем тоғыз жасымда дүние салды. Осы жасқа жеткенше, тізесіне отырғызып алып, Отырарды жанқиярлықпен қорғаған ер жүрек бабалары жайлы сан мәрте әңгімелегені жадымда нақ бір тасқа басылғандай жазылып қалыпты. Бәлкім, перзентінің қөңіліндегі туған жерге деген олқылықты осымен толтырайын дегені шығар.

     Кейде анамның: «Тым жас қой. Түсіне қояр ма екен?» - деген күмәнді қарсылығына:

• Жоқ, түсінуге тиіс. Түсінбесе өзіне қиын болады. Тамырын тереңге жібере алмаған дорақтың қашан да ғұмыры келте, - дер еді.

      Жер қайысқан қолмен әлемді жаулап алуға ұмтылған Шыңғыс ханның әскері Орта Азияның мұнарасы көк тіреген небір әсем шаһарларын бар жоғы бес, он, он бес күннің ішінде бағындырып жатты. Қарсы келгеннің бәрін ат тұяғымен таптаған жойқын күштің қаһарынан қаймыққан кейбір қала әмірлері қақпасын өз қолдарымен ашып берісті. Ал Отырар алты ай бойы жауға алдыртпай, жанқиярлықпен қасқайып қарсы тұрадфы...

      Шыңғыс хан «Отырарда еркек кіндік қалмасын» деген бұйрық береді. Қайсар рухты Қайыр хан мен өз туған жеріне табан тірей алмаған, Отырардың қақпасын Шыңғыс хан әскерлеріне ашып берген сатқын жігіттің трагедиясы маған ұстаздық қызмет атқарады. Осы әңгімесі үшін ғана әкем, арқылы Отырар менің мақтанышыма айналды. Кейде көзімді жұмсам болды, тоғыз жасар мені алдына алып, Отырар жанкештілігі туралы әңгіме айтып отырған әкем елестейді. Сезіммен тәрбиелеу – тәрбие атаулының ұлысы.

     1992 жылы Отырар топырағында жерлестерімнің сұрауымен шығармашылық кешім өтетін болды. Әкемнің көзін көрген қариялар мен ақ жаулықты кейуаналардың құшағы бірінен соң бірі тартып алып, қапелімде босатар емес. Үш әжей  Отырар топырағын алтын жіппен әдіптеген ақ жібек матаға тұмар етіп орап:

    -Құлыным, қайда жүрсең де, туған топырағыңның қасиеті желеп-жебеп жүрсін, - деп мойныма тақты.

     Осы өмірімде туған халқымның талай сый-сияпатын көріп, өз елімнен тыс жерлердің де кейбір құрметті сыйлықтарын алған екенмін. Бірақ ешқайсысы осы туған жер топырағы түйілген тұмардай тебірендірген емес.

                                       (М. Шаханов «Құз басындағы аңшының зары»)

2. Мазмұндама бойынша жоспар құру.

        1) Бабалар жайлы әңгіме.

  2) Туған жер туралы толғау.

  3) Отырар оқиғасы.

  4) Бір уыс топырақ.

3. Сөздік жұмысын жүргізу.

  Дарақ, кейуана, тұмар.

ІІІ. Сабақтың аяқталуы.

Сабақ жоспары

1.Пән аты:  әдебиеті

2.Сыныбы: 5               

3.Күні, айы, жылы:

4.Тоқсан:

5.Мұғалім:

Сабақтың тақырыбы: Мазмұндама 

Сабақтың мақсаты:

1.Білімділік: оқушыларды шығармашылық қабілеттерін бекіту.

2.Тәрбиелік: оқушыларды  қоршаған ортаны  қорғауға, табиғатты аялауға тәрбиелеу.

3.Дамытушылық: оқушылардың  жазбаша тіл мәдениетін дамыту.

Сабақтың типі: бақылау сабағы.

Сабақтың түрі: мазмұндама

Сабақтың әдіс-тәсілі:  сұрақ-жауап, түсіндіру, жазба жұмысы.

Сабақтың көрнекілігі: Диктанттар мен мазмұндамалар жинағы.

Пәнаралық байланыс:  тіл, әдебиет.

Сабақтың барысы:

І.Ұйымдастыру кезеңі: 1.Оқушылармен сәлемдесу.

                                                2.Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру.

                                                3.Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару.

ІІ.  Оқушыларды мазмұндама мәтінімен таныстыру.

             Құс – табиғат перзенті

     Көктем күшіне еніп, бүкіл дала құстардың әсем үніне бөленді.

     Атамыз қазақ қашан да құс атаулыны ерте заманнан ерекше құрметтеп келген. Қыран бүркіт, алғыр қаршыға, көк дауыл сұңқар, ұшқыр тұйғын баулып, оларды қиянға салып, өнерін құмарта тамашалаған. Құс біткенді жәбірлеуді өздеріне рақымсыздық, қиянат көрген. Бұл жөнінде ел аузында мынадай бір аңыз бар.

      Жоңғар шапқыншылығы кезінде адамдар ел-жұртын тастап, бас сауғалап,

жан-жаққа қашқаны белгілі. Сонда жау келе жатқан жолда атақты Төле би көшпей, жалғыз үй қалып қойыпты. Ентелеп келіп бас қойған жау еш қаперсіз жұртта отырған жалғыз үйді көріп, оның бұл қылығына таң-тамаша қалады. Өктем жау ордаға келіп ойран салмақ болғанда, Төле би шығып:

     - Ей, адамзаттың балалары! Биыл көктемде шаңырағыма қарлығаш ұя салып еді. Қазір сол ұяда оның қызылшақа балапандары жатыр. Соларды аяп, өзгелерге ұқсап үдере көшпей, шаңырағымды, жолдарыңда қалып қойдым. Ең болмаса, сол балапандарды аяңдар. Өзіме тисеңдер  де,  шаңырағыма тимеңдер, - деп, өтініш жасаған екен дейді.

Сонда жауыздығымен әлемге аты жайылған жоңғар басқыншыларының өзі Төле бидің асқан адамгершілігіне риза болып, оның шаңырағына  тиіспеген көрінеді.

      Саятшылық – үлкен өнер, ата салтымыз. Саятшылық құру – аң-құсты қырып жою деген сөз емес, қайта оған қамқор болу, жанашырлық ету деген сөз. Ел арасында аңдар мен құстардың қайсысының қай уақытта өсіп-көбейетінін, жүретін жерін, олардың мекендейтін, жайылатын орнын, жүріс-тұрыс, мінез-дағдысын өте жақсы білетін адамдар көп. Олар аң-құстың өсіп-көбейетін кезінде мазасын алмайды,  үркітпейді, қайта қамқор болып жүреді. Қазақ салтында жалт еткенді жамбастан, бүлк еткенді бүйректен, сырт еткенді сирақтан тигізетін, құралайды көзге атқан мергендердің өзі аң-құстың бәріне бірдей тие бермейді, қалағанын ғана таңдап ататын болған.  Өйткені Табиғат-ана әркімнен өзгеге залалын тигізбей, қажет тап басып тауып алуды, өзін аялауды, шапағатты көзбен қарауды қалайды.

Мазмұндау жоспары:

1. Аталар құрметі.
2. Аңыз ізімен.
3. Саятшылық деген не?
4. Құс – табиғат.
5. Ата – баба дәстүрін сақтау.

    Сөздік жұмысы:

бас сауғалау, қаперсіз.

 ІV. Сабақтың аяқталуы.

Күні:                                   Пәні: қазақ әдебиеті                            Сыныбы: 8

Сабақтың  тақырыбы :       Сөз  құдыреті  

Сабақтың мақсаты :

                                   а)  Әдебиеттің түрлері туралы түсінік бере отырып,оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттыру;

                                   ә)  тәрбиелік мәні бар мысалдар келтіре отырып оқушыларды елін,жерін,Отанын сүюге тәрбиелеу;

                                   б) оқушылардың білімін бақылау арқылы мәнерлеп оқуға дағдыландыру;                                   

Сабақтың түрі :                                  аралас   сабақ

Сабақтың әдісі :                               сұрақ-жауап,шығармашылық іздену

Сабақтың көрнекілігі :                    кітаптар, қосымша материалдар

Пәнаралық байланыс :                    тарих

Сабақтың барысы : 

                                    а)  Ұйымдастыру кезеңі :

          Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

                                    ә)  Үй тапсырмасын пысықтау :

           Үйге берілген  тапсырманы   сұраймын. Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын

                                     б)  Жаңа сабақты түсіндіру.

              Қымбатты оқушылар! Сендер 8-сыныпқа арналған "Әдебиет" оқулығын қолдарыңа алып отырсыңдар, мүмкін, мазмұнымен танысып та шыққан боларсыңдар. Бүған дейін, 5-сыныптан бері, сендерді небір қиял-ғажайып ертегілер әлеміне, оқиғасы қызықты әңгіме-хикаяттар дүниесіне апарған, өлең жаттатып, көңілдеріңді шаттандырған әдебиет пәнін оқып-үйреніп келдіңдер.

Енді 8-сыныпта оқитын "Әдебиет" оқулығының 5—7-сыныптардағы әдебиет оқулыктарынан едәуір өзгешелігі бар. Ол өзгешелік — оқулык мазмұнында, тақырыптардың берілуінде. Оларда осы уақытқа дейін оқыған шығарма-ларыңнан алған әсерлеріңді, өздеріне ұнаған кейіпкерлерден бойларыңа ауыскан адамдық, тазалық, ұлтжандыльқ қасиеттерді, ең бастысы, осы кезге дейін алған әдеби білімдеріңді әрі қарай тереңдете түсетін жалпы түркі халықтарына ортақ жазба әдебиетіміздің бастауы — ежелгі дәуір әдебиетінің үлгілері берілді. Рас, бүл әдебиет сендерге алғашында осы уақытқа дейін оқыған туындыларыңнан тосындау көрінуі ықтимал. Сонау алыс ғасырлардан жеткен асыл мұраның тілі де үйреншікті емес, сондықтан да түсінуге қиындау соғар. Бірақ оларды сендердің шамаларың келмейтіндей қиындық деуге болмайды. "Ежелгі дәуірдің өзінде менің ата-бабамның керемет жазба өнері болған екен. Сонда мынадай асыл ойлар айтылған екен, сондағы тіл, мақал-мәтелдер бүгінге жетіп, оны біз айтып, қолданып жүр екенбіз" дегенді сезінудің өзі қаншалық ғанибет десендерші! Осы мақтаныш сезім мен сана ежелгі әдебиетті оқып-үйренуге сендерді құлшьндыра түсетініне күмәндануға бола ма!

Әдебиет адамға сөз қуаты, көркем бейне арқылы әсер етеді. Жазушы өткен тарихты, ондағы адамдардың жан – күйін, сезімін, қайғы – мұңын тебірене жазып, күшті әсерге бөлеп, ойға шомылдырады. Кейбір көркем шығарманы оқып отырып, оқиғасына өзің араласып кеткендей күй кешесің, кейіпкердің түр түсін, қуанғанын, ренжігенін жан жүрегіңмен қабылдайсың. Бұның бәрі көркем әдебиеттің, яғни сөз өнерінің құдыреті. Адам баласына қуаныш сыйлайтын, сезімімізді тәрбиелеп, байытып, азаматтық тұлға қалыптастыратын, жарасымды әдеби тілде сөйлеуге үйрететін әдебиеттің жеке адам өмірінде, қоғамдық болмыс тіршілікте алатын орны ерекше.

Ал нағыз оқырман болу үшін, көркем шығармалар туралы ғылыми білімге ие болып, оларды талдай білуге үйрену керек. Көркем туындыны талдау оқулықтан алған біліміңе ғана қатысты емес. Оқыған шығарма мазмұнын терең түсініп қабылдап, автордың ойы мен қөзқарасын айтпай танып, осы шығарма туралы өз сөзіңді, пікіріңді айту – талдаудың басы да, негізгісі де осы.

Оқырман шығарманы оқи отырып, шын қуаныш сезімін бастан кешіріп, эстетикалық ләззат алу үшін автордың өз туындысын жасау үстіндегі сезіміне жақындай түсу қажет. Оқулықта ұсынылған шығармаларды оқығанда, сендер де сөйтіңдер. Талантты жазушының талантты оқырмандары болуға тырысыңдар.

Сөз өнері – мәңгілік мектеп, оның өмірінің шегі жоқ.  

Білімді бекіту :   Өтілген тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын. Түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.

Бағалау :  Сабаққа қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма :   Сөз  құдіреті туралы ойтолғау жазу

Күні:                                   Пәні: қазақ әдебиеті                            Сыныбы: 8

Сабақтың  тақырыбы :         Ежелгі дәуір әдебиеті.

Сабақтың мақсаты :    а)   Ежелгі дәуір әдебиеті туралы түсінік  бере отырып,  оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттыру;

                                   ә) оқушыларды адамгершілікке,имандылыққа,асыл қасиеттерге тәрбиелеу;

                                   б) мәнерлі сөйлеуге дағдыландыру, ой-өрісін,ойлау қабілетін,шығармашылық ізденісін дамыту;                                 

Сабақтың түрі :                                 аралас сабақ

Сабақтың әдісі :                               сұрақ-жауап,шығармашылық іздену

Сабақтың көрнекілігі :                  кітаптар, қосымша материалдар       

Пәнаралық байланыс :                    тарих

Сабақтың барысы : 

                                    а)  Ұйымдастыру кезеңі :

               Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

                                    ә)  Үй тапсырмасын пысықтау :

           Үйге берілген  тапсырманы   сұраймын. Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын

                                     б)  Жаңа сабақты түсіндіру.

Біздің заманымызға дейінгі жазу сызулар мен аңыз жырлар.

Ұлан-байтақ қазақ жері — ең кемінде 3-5 мың жылдық тарихы бар көне мәдениет өлкесінің бірі. Қазақтардың арғы ата тегі — біздің жыл санауымызға дейін-ақ Қазақстанның қазіргі аумағында өмір сүрген сақ, ғүн, үйсіндер. Заманымыздың V ғасырынан былай "түрік", "түркілер" атанған.

Сақтар біздің заманымыздан бүрын Монғолия мен Дунай арасын мекендеген. "Сақ" сөзі қазакқ тілінде күні бүгінге дейін сақталған. Мысалы: сақа (асық), сақпан, сақшы, қып-сақ (қыпшақ), т.б. Көшпелі сақтар жайын-дағы деректер көне грек тарихшысы Геродоттың "Тарих" кітабында, қытай шежірелерінде жазылып қалған.

Сақтардың 26 әріптен тұратын жазуы болған. Есік қаласының маңынан табылған Алтын Бекзаданың жанындағы күміс тостағанда: "Аға, саған бүл ошақ! Ошағынан безгендер, тізеңді бүк! Халықта азық-түлік мол болғай!" — деген жазу бар. Алтын Бекзаданың біздің заманымызға дейінгі VII—V ғасырларда өмір сүргендігі анықталып отыр. Сақтар көне түркі тілінде сөйлеген. Күміс тостағандағы жазу мен біздің заманы-мыздағы VIII ғасырда жазылған Орхон жазулары бірдей.

Сақ, ғүн дәуірлерінен келіп жеткен Тарғытай, Алып-Ер Түңға, Тұмар патшайым, Ширақ батыр, Зарина, Мөде батыр жайындағы аңыз-жырлар бар.

Біздің заманымызға дейінгі көне түркі дәуірінің мәдени, әдеби ескерткіш-терін сөз етуден бұрын, қазақ халқын құрған тайпалық бірлестіктердің тұрмыс-тіршілігі, әлеуметтік өмірі жайында білгеніміз жөн.

Орта Азия мен қазіргі Қазақстанның кең-байтақ даласында сақ, ғұн, үйсін-дер өмір сүрген. Олар алғашқы қауымдық құрылыс тұсында аңшылық, егіншілік және мал шаруашылығымен айналысқан. Бұны сақтардың бұғы, арқар, арыстан, самұрық суреттерін салып және олардың бейнесін алтыннан құйып жасағандығынан байқаймыз. Заманымыздың Ү ғасырына дейін оларды «түрік», «түркілер» деп атаған. Олар көне түркі тілінде сөйлеген.

Түркі қағанаты тұсында түркі тілінің өрісі кеңейіп, ұлан-ғайыр өлкедегі негізгі тілге айналды. Олардың таңбәлары ру символдарына ұқсас болып келді. Кене түркі жазуы бертін келе тіл тарихында «Рунә» жәзуы деп аталып кетті. «Рунь» деген сөз «құпия», яғни «сыры ашылмаған» деген ұғымды білдіреді.

Міне, осы руна жазуындағы ескерткіштер тілі ҮІ - X ғасырлардағы оғыз, ұйғыр, қырғыз, қимақ, қыпшақ т.б. түркі тайпалардың бәріне бірдей ортақ жәзбаша әдеби тілі болды.

Сақ, ғұн дәуірінен келіп жеткен Алып - Ер Тұңға, Тұмар патшайым; Ширақ батыр, Мөде батыр жайында аңыз-әңгімелер бар  

Кітаппен жұмыс:      Кітаптан   ежелгі дәуір әдебиеті туралы оқып түсініктерін айтады.

Білімді бекіту :   Өтілген тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын. Түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.

Бағалау :  Сабаққа қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма :   Ежелгі дәуір әдебиеті туралы оқып келу

Күні:                                   Пәні: қазақ әдебиеті                            Сыныбы: 8

Сабақтың  тақырыбы :          АЛЫП-ЕР    ТҰҢҒАНЫ ЖОҚТАУ

Сабақтың мақсаты :   а)    Алып-ер  Тұңға   туралы түсінік бере отырып,оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттыру;

                                   ә)  тәрбиелік мәні бар мысалдар келтіре отырып оқушыларды елін,жерін,Отанын сүюге тәрбиелеу;

                                   б) оқушылардың білімін бақылау арқылы мәнерлеп оқуға дағдыландыру;                                   

Сабақтың түрі :                                Дәстүрлі сабақ

Сабақтың әдісі :                               сұрақ-жауап, дамыта оқыту

Сабақтың көрнекілігі :                    кітаптар, қосымша материалдар

Пәнаралық байланыс :                    тарих

Сабақтың барысы : 

                                    а)  Ұйымдастыру кезеңі :

                 Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

                                    ә)  Үй тапсырмасын пысықтау :

               Үйге берілген  тапсырманы   сұраймын. Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын

                                б)  Жаңа сабақты түсіндіру.

              Алып-Ер Тұңға - өте көне замандарда өмір сүрген түркілердің көсемі. Иранның ұлы ақыны Фирдоусидың «Шаһнама» кітабының кейіпкері. Бұл кітапта Алып-Ер Тұңға - Афрасияп, Тұранның (Түр елі - түріктердің) патшасы болып суреттеледі.

Алып-Ер Тұңғаның Барысхан атты ұлы, Қаз есімді қызы болған. Қаздың екі шаһары Іленің маңайында. Ал Барысхан қаласының орны Ыстықкөлдің жанында.

Алып-Ер Тұңға қайтыс болғанда артында қалған елі жоқтау шығарған. Бұл жоқтау XI ғасырда Махмұт Қашқари жазған «Түркі сөздерінің жинағы» деп аталатын кітабында бар.

Бұл жырдан қазақтың жоқтау айту салтының өте көне заманнан келе жатқанын байқаймыз. Жырдың мазмұнында опасыз дүниенің Алып-Ер Тұңғаны аямағаны, түркілердің оның қазасына қатты қайғырып, бөрідей ұлып, жағасын жыртып жылағаны айтылады.

Алып-Ер Тұңға өлді ме?

Опасыз дүние қалды ма?

Заман өшін алды ма?

Енді жүрек жыртылар...

 Сөздікпен жұмыс:   Тұңға- алғашқы,бірінші деген мағынасында

                             Опасыз дүние-бұл дүниеде ешкім мәңгі қала алмайды   деген мағынада

Кітаппен жұмыс:     Алып-Ер Тұңғаны жоқтауын мәнерлеп, нақышына келтіре оқиды. 

Білімді бекіту :   Өтілген тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын. Түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.

1. Қазақ әдебиеті нешеге бөлінеді?
2. Ауыз әдебиеті дегеніміз не?
3. Ежелгі дәуір әдебиетіне қай ғасыр жатады?

Бағалау :  Сабаққа қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма :   Алып-Ер Тұңғаны жоқтауды   оқып келу

Күні:                                   Пәні: қазақ әдебиеті                            Сыныбы: 8

Сабақтың  тақырыбы :    ОРХОН ЕСКЕРТКІШТЕРІ (VIII ғ.)

Сабақтың мақсаты : а)     Орхон ескерткіштері туралы   мәлімет   беріп, оқушыларға ойландыратын сауал бере отырып,пікірін тыңдау;

                                              ә) білімдік танымын,шығармашылық қабілетін,тілдік қорын,ізденістерін арттыру;

                                              б) еңбексүйгіштікке,ұқыптылыққа тәрбиелеу;                                        

Сабақтың түрі :                          лекция       сабақ

Сабақтың әдісі :                               сұрақ-жауап,шығармашылық іздену

Сабақтың көрнекілігі :                    кітаптар, электронды оқулық

Пәнаралық байланыс :                    қазақ тілі ,тарих

Сабақтың барысы : 

                                    а)  Ұйымдастыру кезеңі :

          Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

                                    ә)  Үй тапсырмасын пысықтау :

             Үйге берілген  тапсырманы   сұраймын. Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын

                                б)  Жаңа сабақты түсіндіру.

Түркілер Ү-ҮІІІ ғасырларда «Түрік қағанаты» деп аталатын үлкен мемлекет құрды. Түркілер - қазіргі қазақ, қырғыз, қарашай, қарақалпақ, өзбек, ұйғыр, татар, ноғай, саха (якут), хакас, әзірбайжан, түрік, құмық, авар, балқар, башқұрт сияқты тілдері бір-бірімен ұқсас, түркі тілінде сөйлейтін, тұтас түркі елі. Түркілердің түпкі Отаны - қазіргі қазақ жері.

Түрік қағанатының негізін құрғән Бұмын қаған еді. Ол 552 жылы қайтыс болып, кейінгі ұрпақтарынын біліксіздігінен қағанат екіге бөлініп, көрші жатқан тауғаштарға тәуелді болады. Елу жылдан кейін Елтеріс ханның тұсында бостандыққа қол жеткізеді.

Елтеріс қайтыс болған соң₍ артында қалған ұлдары Білге - жеті жаста, Күлтегін бес жаста екен. Мұрагерлері     жас болғандықтан, елді інісі Қапаған билейді. Жиырма төрт жылдан кейін ған Білге қағандықты алып, Күлтегін әскербасы болады. Тонұқұқ ақылшь кеңесші болып отырады.

Орхон ескерткіштері дегеніміз - осы тарихи тұлғаларға арнап жасалған жәзулар. Түркілердің ежелгі мекені - Орхон өзенінің аңғарынан табылған. Мұндай тарихи тастар бұрын қәзақ жерінде көп болған, бірақ түрлі жаугершіліктер кезінде жойылып кеткен.

Орхон ескеркіштеріндегі жазулардың негізгі мазмұны - ел тәуелсіздігін аңсау, елге қорған болған батырлар мен көсемдерді дәріптеу.

Орхон жазулары мазмұны, айтар ойы жағынан «Қобыланды батыр», «Алпамыс батыр» сияқты қазақтың эпостық жырларымен үндес, ұқсас.

Орхон жырларының құрылысы жағынан қазіргі өлеңнен біраз айырмашылығы бар. Онда арагідік болмаса, ұйқас кездесе бермейді. Дыбыс үндестігі, сөз қайталаулар ішкі ырғаққа құрылады.

Тіл тірі организм секілді өзгеріп отырады. VIII ғасырындағы ата-бабалар тілі мен бүгінгі тілде айырмашылықтар болуы заңды. Көрші елдермен қарым-қатынастарға байланысты біздің олардан, олардың біздің тілімізден сіңіргені аз емес. Сондықтан, бүгінгі оқушыға түсінікті болу үшін зерттеуші ғалымдар қазіргі тілімізге аударып берген.

Сөздікпен жұмыс:    Тауғаштар-қытайға қараған түркі тайпалары  

                                   Тоңықұқ-алғашқы заң шығарушы   деген мағынада

Кітаппен жұмыс:      Орхон ескерткішін  мәнерлеп, нақышына келтіре оқиды.

Білімді бекіту :   Өтілген тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын. Түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.

Бағалау :  Сабаққа қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма :      Орхон ескерткішін  оқып келу

Күні:                                   Пәні: қазақ әдебиеті                            Сыныбы: 8

Сабақтың  тақырыбы :        ЕСКЕРТКІШТЕН    ҮЗІНДІЛЕР

Сабақтың мақсаты : а)     Орхон ескерткіштері туралы   мәлімет   беріп, оқушыларға ойландыратын сауал бере отырып,пікірін тыңдау;

                                              ә) білімдік танымын,шығармашылық қабілетін,тілдік қорын,ізденістерін арттыру;

                                              б) еңбексүйгіштікке,ұқыптылыққа тәрбиелеу;                                       

Сабақтың түрі :                           аралас      сабақ

Сабақтың әдісі :                               сұрақ-жауап,шығармашылық іздену

Сабақтың көрнекілігі :                    кітаптар, электронды оқулық

Пәнаралық байланыс :                    қазақ тілі ,тарих

Сабақтың барысы : 

                                    а)  Ұйымдастыру кезеңі :

          Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

                                    ә)  Үй тапсырмасын пысықтау :

             Үйге берілген  тапсырманы   сұраймын. Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын                                

                                б)  Жаңа сабақты түсіндіру.

Тәңір текті, Тәңірден жаралған,

Түрк Білге қаған.

 Бұл шақта отырдым,

Сөзімді түгел есітіңдер:

 Бүкіл жеткіншегім, ұланым,

Біріккен әулетім, халкым.

Оңымда шад, апа бектер,

Солымда тархан, бұйрық бектер.

Тоғыз оғыз бектері, халқы,

Бұл сөзімді мүқият тыңда,

Терең ұқ!

Өтүкен қойнауының нағыз иесі жоқ еді, бірақ ел тұтатын жер осы Өтүкен қойнауы еді.

(Дәл) осы жерде отырып,

тауғаш халқымен табыстым.

Алтынды, күмісті, дақылды, жібекті соншама шексіз беріп жатқан тауғаш халқының сөзі тәтті, бұйымы асыл еді.

(Олар) тәтті сөз, асыл қазынасын беріп, жырақтағы халықты (өзіне) сонша жақындатар еді.

Ақылды кісілерді, батыл кісілерді тауғаштар қозғай алған жоқ.

 Сөздікпен жұмыс:     Білге-ақылды,дана

                                          Қаған-хан

                                     Тоғыз оғыз-ру-тайпаның аты

Кітаппен жұмыс:      Орхон ескерткішінен үзіндіні   мәнерлеп, нақышына келтіре оқиды.

Білімді бекіту :   Өтілген тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын. Түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.

1. Түркілердің тауғаштарға елу жыл ісін-күшін беру себебі не?
2. Түрік қағанаты қалай құрылған еді?
3. Орхон жырларының қазақ эпостарымен ұқсастығы неде?
4. Айтар ойы қандай?

Бағалау :  Сабаққа қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма :      Орхон ескерткішінен үзіндіні   оқып келу

Күні:                                   Пәні: қазақ әдебиеті                            Сыныбы: 8

Сабақтың  тақырыбы :    Қорқыт ата кітабы. (ҮІІІ – ІХ ғғ.)

Сабақтың мақсаты : а)   Қорқыт ата   туралы айта отырып,  ол туралы аңыздардан мәлімет беру;

                                   ә) оқушыларды адамгершілікке, қайырымды болуға,қоғамдық-саяси дүниетанымын дамыту;

                                   б) Сабақ барысында  оқушыларды өз ойын айта білуге,  мәнерлеп оқуға дағдыландыру;                                 

Сабақтың түрі :                                жаңа  сабақ

Сабақтың әдісі :                               сұрақ-жауап,шығармашылық іздену

Сабақтың көрнекілігі :                    кітаптар, деңгейлік тапсырмалар

Пәнаралық байланыс :                   тарих

Сабақтың барысы : а)  Ұйымдастыру кезеңі :

                 Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

                                    ә)  Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген  тапсырманы   сұраймын. Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын   

1. Түркілердің тауғаштарға елу жыл ісін-күшін беру себебі не?
2. Түрік қағанаты қалай құрылған еді?
3. Орхон жырларының қазақ эпостарымен ұқсастығы неде?
4. Айтар ойы қандай?

                                б)  Жаңа сабақты түсіндіру.

        Қорқыт ата ҮІІІ – ІХ ғасырларда Сыр бойындағы Жанкент қаласында өмір сүрген. Ол кісінің мазары  қармақшы стансасынан 18 шақырымдай жерде тұр.

        Қорқыт – түркілердің оғыз ұлысынан шыққан асқан сәуегей, бақсы, күйшілік, жыраулық өнердің атасы. Қобыз аспабын алғаш жасап, тартқан адам дейді. Жиырма жасқа жеткенде, түс көріп, түсіндегі ақ киімді кісі: «Қырықтан артық өмір сүрмейсін», - деген соң, нағышылары сыйлаған желмаяға мініп алып, өлмейтін жер іздейді. Қайда барса да алдынан жер қазып жатқан адамдар шығады. «Бұл не?» -  деп сұраса, олар: «Бұл Қорқыттың көрі», - деп жауап береді. Жан сақтауға жер қалмаған соң, Сыр суының үстіне кілемін төсеп, аңыратып қобыз тартады. Оның жанын алуға келген ажал күйдің әсерінен неге келгенін ұмытып, тұрып қалады. Қорқыт қалғып кеткен кезде ғана қайрақ жылан болып келіп шығады.

         Қорқыт бабаның «Ұшардың ұлуы», «Аққу», «Кілем жайған», «Желмая», «Әупбай», «Башпай», т.б. он шақты күйін қобызшылар сақтап қалған. Қорқытты ажалдан құтқарған қобызы болғандықтан, кейінгі бақсылар ауруды қобызбен емдейтін болған.

         Қорқыт айтқан жырлар ХҮ ғасырда қара сөзбен хатқа түскен. Кітапта он екі жыр бар: «Дерсеханұлы Бұқаш туралы жыр», «Байбөрі баласы Алып Бамсы», «Тоқа баласы Ержүрек Темірұл», «Төбекөз дәуді өлтірген Бисат батыр», «Хан Төрәлі», «Қазан Саларбектің ауылын жау шапқаны», т.б.

Кітаппен жұмыс:       Қорқыт ата туралы аңыздарды мәнерлеп оқиды.

Топтастыру стратегиясы:

                Ұшардың ұлуы                                                                             Кілем жайған

                 Желмая                        ҚОРҚЫТТЫҢ КҮЙЛЕРІ                             Әупбай

                  Башпай                                                                                           Аққу

Білімді бекіту :   Өтілген тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын. Түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.

Бағалау :  Сабаққа қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма :       Қорқыт ата кітабын    оқып келу

Күні: 8.02.17.          Пәні: қазақ әдебиеті.      Сыныбы: 6.    Бекітемін:

Критериалды бағалау. 6-сынып.  Қазақ әдебиеті

Күні: 8.02.17.          Пәні: қазақ әдебиеті.      Сыныбы: 6.    Бекітемін:

Критериалды бағалау. 6-сынып.  Қазақ әдебиеті

Күні: 8.02.17.          Пәні: қазақ әдебиеті.      Сыныбы: 6.    Бекітемін:

Критериалды бағалау. 6-сынып.  Қазақ әдебиеті

Күні: 8.02.17.          Пәні: қазақ әдебиеті.      Сыныбы: 6.    Бекітемін:

Критериалды бағалау. 6-сынып.  Қазақ әдебиеті

Күні: 8.02.17.          Пәні: қазақ әдебиеті.      Сыныбы: 6.    Бекітемін:

Критериалды бағалау. 6-сынып.  Қазақ әдебиеті

Күні: 8.02.17.          Пәні: қазақ әдебиеті.      Сыныбы: 6.    Бекітемін:

Критериалды бағалау. 6-сынып.  Қазақ әдебиеті

Күні: 8.02.17.          Пәні: қазақ әдебиеті.      Сыныбы: 6.    Бекітемін:

Критериалды бағалау. 6-сынып.  Қазақ әдебиеті

Күні: 8.02.17.          Пәні: қазақ әдебиеті.      Сыныбы: 6.    Бекітемін:

Критериалды бағалау. 6-сынып.  Қазақ әдебиеті

Күні: 8.02.17.          Пәні: қазақ әдебиеті.      Сыныбы: 6.    Бекітемін:

Критериалды бағалау. 6-сынып.  Қазақ әдебиеті

Пәні: қазақ әдебиеті.      Сыныбы: 6.    Бекітемін:

Критериалды бағалау. 6-сынып.  Қазақ әдебиеті

Пәні: қазақ әдебиеті.      Сыныбы: 6.    Бекітемін:

Критериалды бағалау. 6-сынып.  Қазақ әдебиеті

Пәні: қазақ әдебиеті.      Сыныбы: 6.    Бекітемін:

Критериалды бағалау. 6-сынып.  Қазақ әдебиеті

Пәні: қазақ әдебиеті.      Сыныбы: 6.    Бекітемін:

Критериалды бағалау. 6-сынып.  Қазақ әдебиеті

Пәні: қазақ әдебиеті.      Сыныбы: 6.    Бекітемін:

Критериалды бағалау. 6-сынып.  Қазақ әдебиеті

Пәні: қазақ әдебиеті.      Сыныбы: 6.    Бекітемін:

Критериалды бағалау. 6-сынып.  Қазақ әдебиеті

Күні:                                   Пәні: қазақ әдебиеті                            Сыныбы: 8

Сабақтың  тақырыбы :     Қорқыттың нақыл сөздері.   

Сабақтың мақсаты : а)   Қорқыт ата   туралы айта отырып,   нақыл сөздерінен  мәлімет беру;

                                   ә) оқушыларды адамгершілікке, қайырымды болуға,қоғамдық-саяси дүниетанымын дамыту;

                                   б) Сабақ барысында  оқушыларды өз ойын айта білуге,  мәнерлеп оқуға дағдыландыру;                                

Сабақтың түрі :                                аралас  сабақ

Сабақтың әдісі :                               сұрақ-жауап,шығармашылық іздену

Сабақтың көрнекілігі :                    кітаптар, деңгейлік тапсырмалар

Пәнаралық байланыс :                   тарих

Сабақтың барысы : 

                                    а)  Ұйымдастыру кезеңі :

                 Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

                                    ә)  Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген  тапсырманы   сұраймын. Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын   

                                б)  Жаңа сабақты түсіндіру.

             Баят бойында Қорқыт ата дейтін бір ер тұрыпты. Ол кісі оғыз ішіндегі ең білгіші екен. Ғайыптан айтқан болжамдарының бәрі тұп – тура келіп отырған әулиенің көңіліне тәңірім нұр құйған ғой...

          Ол алдымен оғыз қауымның мүшкіл қалін айтқан. Нендей іс болса да, әбден таныспайынша, көз жеткізбейінше кіріспейтін Қорқыт атаның сөзінхалық ақыр соңына дейін ұйып тыңдаған.

          Қорқыт ата сөйлейді:

• Алла, Алла демейінше іс түзелмес, Тәңірі бермейінше ер байымас. Әзелде жазылмаса, құл басына қаза келмес, ажал уақыты жетпейінше, ешкімде өлмес.Өлген адам тірілмес, шыққан жан кері келмес. Ер жігітке қара құрым мал бітсе, жияр,көбейтер, талап етер, бірақ несібесінен артығын жемес. Гүрілдей шұбыра сулар тасыса, теңіз болмас. Тәкаппарлықты Тәңірі сүймес. Көңілі пасық ерде дәулет болмас. Жат баланы қанша сақтасаң да, ол ұл болмас, ол ішіп жер, киер де кетер, бірақ көрдім демес. Күл төбе болмас, күйеу бала ұл болмас. Қара есек басына жүген кигізсең де, тұлпар болмас. Күңге қамқа тон жапсаң да, ханым болмас. Жапалақ – жапалақ қар жауса, жазға қалмас. Ескі қамыс біз болмас. Ежелгі дұшпан дос болмас. Мінген атың қиналмайынша, жол алынбас. Ер малын қимайынша, аты шықпас.

Қыз анадан көрмейінше, өнеге алмас. Ұл атадан көрмейінше сапар шекпес. Ұл – атаның ері, екі көзінің бірі. Дәулетті ұлың болса, ошығыңның қоры болар. Дәулетсіз ұл болса, атаның көрі болар.

Қорқыт ата тағы да сөйлейді, тыңдап көрелік, не дер екен.

• Мықты жүйрік бедеуге қорқақ жігіт міне білмес, ол мінгенше, мінбесе игі... қонақ келмеген үйдің құлағаны артық. Ат жемейтін ащы шөп біткенше, бітпегені игі. Адам ішпес ащы су жылға қуып аққанша, ақпағаны игі. Баба атын шығармаған жігерсіз ұл баба белін бүгілткенше, бүгілтпегені игі. Жалған сөз бұл дүниеде болғанша, болмағаны игі.

Қорқыт ата тағы сөйлейді, тыңдап көрелік не айтар екен:

• Жердің соңы шөбін киік білер. Жайылым жердің көкорай шалғынын құлан білер. Айырым – айырым жол сүрлеуін түйе білер. Жер бұлақтың хош иісін түлкі білер. Түндн керуен көшкенін қараторғай білер. Ердің батқанын ат білер. Ауыр жүктің салмағын тұлпар білер. Қаперімде бастың ауырғанын ми білер. Қыл қобызын арқалап, елден елге, бектен бекке жырау кезер...

Тізесін бүгіп отырған инабатты әйел көрікті. Самай шашы ағарған баба көрікті. Ақ ссүтіне тойғыза – тойғыза емізген ана көрікті. Жанашыр  ағайын туған көрікті. Үлкен шаңырақ үйдің қасына тігілген келіннің отау үйі көрікті. өнегелі баба көрікті.   

Дәптермен жұмыс:Нақыл сөздерді тақырыптарға бөліп, дәптерлеріне жазады                     

Білімді бекіту :   Өтілген тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын. Түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.

1. Қорқыт ата кім болған?
2. Ол қандай қасиеттерімен ел есінде қалған?
3. Қорқыт ата өлімне қашып құтыла алды ма?
4. Өмірде өлмейтін не нәрсе?

Бағалау :  Сабаққа қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма :       Қорқыт атаның нақыл сөздерін     оқып келу

   Күні:                                   Пәні: қазақ әдебиеті                            Сыныбы: 8

Сабақтың  тақырыбы :          Оғыз қаған жыры

Сабақтың мақсаты : а)    Оғыз қаған    шығармаларын  оқытып, мағынасан ашу,талдату;

                                      ә) өзіндік ой,пікір айта білуге жетелеу,шығармашылық қабілеттерін дамыту;

                                б) өлең арқылы оқу білімге үндеу,отансүйгіштікке,еңбексүйгіштікке тәрбиелеу;                                                         

Сабақтың түрі :                                 аралас  сабақ

Сабақтың әдісі :                               сұрақ-жауап, деңгейлеп оқыту

Сабақтың көрнекілігі :                   кеспе қағаздар, кітаптар,электронды оқулық

Пәнаралық байланыс :                    тарих

Сабақтың барысы : 

                                    а)  Ұйымдастыру кезеңі :

             Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

                                    ә)  Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген  тапсырманы   сұраймын. Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын   

                                б)  Жаңа сабақты түсіндіру.

 «Оғыз қаған жырында» бүкіл оғыз-қыпшақ тайпаларының басында болған жағыдайды тек бір адамның басына жинақтап береді.

Жырда оғыздардың Көк Тәңіріне жалынып, өздерінің Көк Бөріден тарағанын аңғартады.

Оғыздың Үрім қағанға жорығын Көкжал бәрі бастап отырған екен. Оғыздың өзі кек өңді, шашы теңіз толқынындай болып суреттелүі кек түсті қасиетті деп санауынан туған.

Оғыздың ақылшы-кеңесшісі ¥лық Түрк - Қорқыт ата, Тонүқүқ, Бұхәр сияқты жыраулар.

Жырда Оғыздың анасының аты - Айқаған, әкесі аталмайды. «Оғыз қаған жырының» құрылысы қазақ эпостарымен ұқсас келеді.  

Кітаппен жұмыс:   Оғыз қаған жыры құрылысына қарай талдайды

Шығарманың басталуы:   Оғыздың тууы.

Шығарманың дамуы: Тажал аң-Қатпен соғысы

Шығарманың шиеленісуі: Үйленуі

Шығарманың шарықтау шегі:   Оғыздың үрімге жорығы

Шығарманың шешімі: Еліне оралып жерін балаларына бөліп беруі

Дәптермен жұмыс: Айқаған-Оғыздың анасының аты

               Көзі жарыды-қуанды

              Қат-ормандағы тажал аң

               Тұрысу-соғысу     

Білімді бекіту :   Өтілген тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын. Түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.

Бағалау :  Сабаққа қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма :        Оғыз қаған жырын      оқып келу

   Күні:                                   Пәні: қазақ әдебиеті                            Сыныбы: 8

Сабақтың  тақырыбы :        Әбунасыр Әл- Фараби 

Сабақтың мақсаты : а)     Әбунасыр Әл-Фараби    өмірбаянын  шығармасына негіздей отырып талдау арқылы оның қайталанбас  тұлға  екенін  таныту;

                                   ә)  өнерді сүю,өнерге құштарлық тәрізді өнер адамдарына деген көзқарасты қалыптастыру;

                                   б)    екінші ұстаз   ретіндегі мүмкіншілігін таныту,идеялық-эстетикалық мәнін ашу,логикалық ойларын дамыту;                                                               

Сабақтың түрі :                                 аралас сабақ

Сабақтың әдісі :                               сұрақ-жауап,шығармашылық іздену

Сабақтың көрнекілігі :                    тірек сызбалар, кітаптар т.б

Пәнаралық байланыс :                    тарих

Сабақтың барысы : 

                                    а)  Ұйымдастыру кезеңі :

   Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

                                    ә)  Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген  тапсырманы   сұраймын. Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын  

                                б)  Жаңа сабақты түсіндіру.

                   Әл-Фараби 870 ж. Арыс өзенінің Сырдарияға келіп құятын жағасына орналасқан Фараб қаласында дүниеге келген. Толық аты-жөні Әл-Фараби Әбу Насыр Мұхаммед ибн Мұхаммед ибн Ұзлағ ибн Тархан, яғни әкесінің аты — Ұзлағ, ал арғы атасының аты — Тархан. Оның туған жері - ежелгі қазақ қаласы Отырарды арабтар Барфа, Фараб деп атаған, есімі осыдан келіп, Фарабтан шыққан Әбу Насыр болып аударылады. Қазіргі орны Оңтүстік Қазақстан облысы, Шәуілдір ауданының аумағы.

               Әл-Фарабиді неміс шығыстанушылары ұлы, бірегей тұлға деп атап көрсетеді. Ғалым-энциклопедист, Ренессанс дәуірінің қайнар бастауында тұрған ғұлама көзі тірі кезде-ақ, Аристотельден кейінгі "Екінші ұстаз" атанған. Ол он алты жасында оқу іздеп Бағдатқа барады. Жаратылыстану ғылымын, білімін Бағдатта, Халебте (Алепода) алған. Оны астрономия, логика, музыка теориясы, математика, этика, медицина, психология, құқық қызықтырды. Білімнің әр түрлі салаларын қамтитын 160 трактат жазған.

               Әл-Фарабидің «Қайырлы қала тұрғындарының кітабы», «Дүниедегі қозғалыстардың тұрақтылығы», «Музыканың үлкен кітабы», «Өлең сөз және шешендік туралы», «Өлең өнерінің қағидалары туралы», «Логика», т.б. еңбектері бар

    Кітаппен  жұмыс: Әл-Фараби шығармаларын оқиды      

Топтастыру стратегиясы:      

                                      Музыка                                                   математика

                     логика

                                                                                                                       философия

                                  астрономия                                                      әдебиеттану

Білімді бекіту :   Өтілген тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын. Түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.

Бағалау :  Сабаққа қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма :        «Екінші ұстаз» деген тақырыпқа шығарма жазады.

Күні:                                   Пәні: қазақ әдебиеті                            Сыныбы: 8

Сабақтың  тақырыбы :             Әбунасыр Әл- Фараби шығармалары

Сабақтың мақсаты : а)     Әбунасыр Әл-Фараби       шығармасын  оқыта  отырып талдау арқылы оның қайталанбас  тұлға  екенін  таныту;

                                   ә)  өнерді сүю,өнерге құштарлық тәрізді өнер адамдарына деген көзқарасты қалыптастыру;

                                   б)    екінші ұстаз   ретіндегі мүмкіншілігін таныту,идеялық-эстетикалық мәнін ашу,логикалық ойларын дамыту;                                                              

Сабақтың түрі :                                 аралас сабақ

Сабақтың әдісі :                               сұрақ-жауап,шығармашылық іздену

Сабақтың көрнекілігі :                    тірек сызбалар, кітаптар т.б

Пәнаралық байланыс :                    тарих

Сабақтың барысы : 

                                    а)  Ұйымдастыру кезеңі :

                 Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

                                    ә)  Үй тапсырмасын пысықтау :

                 Үйге берілген  тапсырманы   сұраймын. Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын 

1. Әл-Фараби кім?
2. Ғылымның қандай салаларымен айналысқан?

                                б)  Жаңа сабақты түсіндіру.

«Қашықтасың, туған жер - қалың елім,

Небір жүйрік болдырар жарау деген.

Шаршадым мен, жанарым талды менің,

Шаңғыт жолға сарылып қарауменен.

Кері оралмәй жылдарым жәтыр әғып,

Қасіреттің жасына көз жуынар.

0, Жаратқан, көп неткен ақымағың,

Құм сықылды тез ысып, тез суынар.

* * *

Тамылжып бал тыныштық айналамнан,

Тылсым түнге құшағын жайған далам.

Мен жатырмын ұйқысыз жапа-жалғыз,

Жанымды ой жарығы аймалаған.

Аққан жұлдыз құласа кейде егер,

Сенің нұрлы бейнең боп кеудеме енер.

Әлдеқайда ғайыптан ынтызар ғып,

Өміріме бір ғажап сәуле берер.

                * * *

Тіршілікте құрыштай бол төзімді,

Сан мәртебе алдаса да өзіңді.

Тағдырыңды ешуақытта жазғырма,

Тіпті кейде болса әзәзіл азғырған.

Кітаппен жұмыс:  Әл-Фараби  өлеңдерін құрылысына қарай талдайды.

Өрге жүзген// өнегелі ісімен,                                           1 шумақ

Танда адал //дос теңіңнің ішінен.                                    4 тармақ

Жүргендер көп// достық атын малданып,                       8 бунақ

Алайда тек// қәлма оған алданып.                                    11 буынды

Білімді бекіту :   Өтілген тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын. Түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.

Бағалау :  Сабаққа қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма :     Әл-Фараби  өлеңдерін  жаттап келу.

Күні:                                   Пәні: қазақ әдебиеті                            Сыныбы: 8

Сабақтың  тақырыбы :       Ахмет Йасауи (ХІІ ғ.)  

Сабақтың мақсаты : а)  Ахмет Йасауи   туралы түсінігін кеңейту,оқушыларға ойландыратын сауал бере отырып,пікірін тыңдау;

                                   ә) білімдік танымын,шығармашылық қабілетін,тілдік қорын,ізденістерін арттыру;

                                   б) еңбексүйгіштікке,ұқыптылыққа тәрбиелеу;                                 

Сабақтың түрі :                                 жаңа сабақты меңгерту

Сабақтың әдісі :                               сұрақ-жауап, баяндау 

Сабақтың көрнекілігі :                    кітаптар, қосымша материалдар, суреттер

Пәнаралық байланыс :                    тарих

Сабақтың барысы : 

                                    а)  Ұйымдастыру кезеңі :

                     Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

                                    ә)  Үй тапсырмасын пысықтау :

                 Үйге берілген  тапсырманы   сұраймын. Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын 

1. Әл-Фараби кім?
2. Ғылымның қандай салаларымен айналысқан?

                                б)  Жаңа сабақты түсіндіру.

             Қожа Ахмет Йасауи - - ақын, ойшыл, ұстаз, түркі жұртына имандылық нұрын шашқан діни ағартушы, сопылардың пірі (ұстазы).

          Йасауи Сайрам қаласында туып, Йасыда (Түркістан) тұрған, сондықтан әлемге Йасауи деген атпен танымал. Йасауидің әкесі - - Шайхы Ибраһим сопылық жолды ұстаған діндар адам болыпты. Ахметтің анасы Қарашаш пен әкесі Ибраһимнің мазары - - Сайрамда. Ұстазы -Арыстанбаб (Арыстан баба) пен Йасауи жөнінде ел арасында көптеген аңыздар тараған. Онда: Мұхаммед пайғамбар Арыстанбабқа бір түйір кұрма беріп, оны Қожа Ахметке табыс етуін сұраған. Арыстанбаб сол құрманы ұртында 600 жыл сақтап жүріпті. Йасауи Арыстанбаб ұстазына деген зор құрметін өзінің "Хикметтер" ("Диуани хикмет") кітабында баяндайды.

               "Диуан" - жинақ, "хикмет" - Алланың ақ жолы деген ұғымды білдіреді. Йасауидің жүзге жуық хикметтері бар. Кітапта бес жасынан дін жолына түскенін, жеті жасында Арыстанбабты іздеп тапқанын айтады. Өз өмірінің әрбір жылын санамалап, Алланы тану жол-дарын баяндап береді. Аузымен "Аллалаған", бірақ көңілі таза емес пенделерден жоғары болғанын медет етеді. Иманды болуға үндейді, адалдық жолын үлгі етеді, ізгілікке шақырады.

                Ахмет Йасауидің 90 мың шәкірті болған. Олар ұста-зының сопылық ілімін Орта Азия, Анадолы -- Түркияға дейін таратып алып кеткен.

              Йасауи 63 жасқа келгеннен кейін, Мұхаммед пайғам-бардың жасынан артық өмір сүруді қажетсінбей, жер астына - - қылуетке түсіп отырады. Бар уақытын діни кітаптар оқуга, шығарма жазуға арнайды. Ол дүние, байлық жинамаған, адамдарды азғындықтан сақтау жолына қызмет еткен, жаны таза адам болған.

Кітаппен жұмыс:   Ахмет Йасауи     өлеңдерін    мәнерлеп оқиды.

Білімді бекіту :   Өтілген тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын. Түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.

Бағалау :  Сабаққа қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма :    Ахмет Йасауи     туралы оқып, деректер жинап келу.  

 Күні:                                   Пәні: қазақ әдебиеті                            Сыныбы: 8

Сабақтың  тақырыбы :       Ахмет Йасауи Хикметтері 

Сабақтың мақсаты : а)  Ахмет Йасауи    хикметтерінің мазмұнын түсіндіру,оқушыларға ойландыратын сауал бере отырып,пікірін тыңдау;

                                   ә) білімдік танымын,шығармашылық қабілетін,тілдік қорын,ізденістерін арттыру;

                                   б) еңбексүйгіштікке,ұқыптылыққа тәрбиелеу;                                 

Сабақтың түрі :                                  аралас сабақ

Сабақтың әдісі :                               сұрақ-жауап, баяндау ,іздендіру

Сабақтың көрнекілігі :                    кітаптар, қосымша материалдар, суреттер

Пәнаралық байланыс :                    тарих

Сабақтың барысы : 

                                    а)  Ұйымдастыру кезеңі :

                     Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

                                    ә)  Үй тапсырмасын пысықтау :

                 Үйге берілген  тапсырманы   сұраймын. Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын

                                    б)  Жаңа сабақты түсіндіру.

            Ахмед Ясауи өзінің  «Хикмат» атты өлеңінде софылық ілім негіздерін баяндайды,тұрмыс-тіршіліке тартымды кеңестер береді,байлыққа құмар болмауға шақырады,әділеттілікті жақтайды.

 Жеті жаста Арыстанбаб келді маған,

Хақ Мұстафа аманатын берді маған.

Сол сәтінде-ақ көңілім тауып баян,

Нәпсім өліп, Тәңірі жолына түстім мен де.

                 Құрма беріп, мейірлене назар салды,

                 Сол заматта кеудемде бір шырақ жанды.

                  Еркелете шақырып қасына алды,

                   Мектеп барып, бек қуанып тұрдым мен де.

Сөздікпен жұмыс:   Нәпсі-ішіп-жеу,пенделік қажеттері

                                    Хақ Мұстафа аманаты-Мұхаммед пайғамбардың аманат қылып берген құрмасын айтады.

                              Мақшар күні-о дүниедегі сұрақ күні

                              Тәуба- шүкіршілік қылу

                              Ысырат көпірі- о дүниедегі қыл көпір

   Кітаппен жұмыс:   Ахмет Йасауи     өлеңдерін    мәнерлеп оқиды.

Білімді бекіту :   Өтілген тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын. Түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.

1.Ахмет Йасауи     кесенесі қай қалада?

2. Йасауидің өмірлік мақсат-мұраты қандай?
3. Йасауи кесенесін кім тұрғызған?
4. Ақынның имандалық туралы ойлары қазіргі заманғы тәрбиеге сай келе ме?

Бағалау :  Сабаққа қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма :    Ахмет Йасауи      өлеңдерін мәнерлеп оқып келу.