Тақырыбы: Негізгі және туынды зат есім.
Мақсаты:
Білімділік: Зат есімнің негізгі және туынды түрлерінің жасалу жолдарын, айырмашылықтарын ұғындыру. Сөз құрамы туралы алған білімдерін пысықтау, жетілдіру;
Тәрбиелік: Оқушыларды шапшаңдықққа, ұқыптылыққа, шыншылдыққа, өз бетінше тапсырмаларды орындап, нәтижеге жете білуге тәрбиелеу, мамандық иелеріне деген құрмет пен алғыс сезімдерін ояту.
Дамытушылық: Танымдық қабілеттерін, сауаттылықтарын және көркем жазу дағдыларын дамыту.
Сабақтың типі: Білім білік, дағдыны жетілдіру сабағы.
Сабақтың әдіс - тәсілдері: сұрақ - жауап, ой қозғау, салыстыру, талдау - жинақтау, ойын.
Сабақтың көрнекілігі: суреттер, слайд.
Сабақтың барысы:
І. Қызығушылықты ояту.
1. Ұйымдастыру.
Амандасу.
Оқушыларды және құрал - жабдықтарын түгендеу.
Оқушылардың назарын сабаққа аудару.
Психологиялық дайындық.
- Көңіл күйлерің қалай?
- Керемет!
- Дайындықтарың қалай?
- Тамаша!
- Ынталарың қалай?
- Ғажап!
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.
Зат есім дегеніміз не?
Зат есімнің сұрақтары қандай?
Жалпы есім деген не?
Жалқы есім деген не?
ІІІ. Жаңа сабақ.
Тірек білімдерін жетілдіру.
Ребусты шеш.
Суреттегі заттардың атын үлгіде көрсетілгендей жаз. Оларға сұрақ қойып, мағынасын салыстыр.
Көз + ілдірік = көзілдірік
Балық + шы = балықшы
Ас + паз = аспаз
Дәрі + гер = дәрігер
Ереже:
Зат есім негізгі және туынды болып бөлінеді. Негізгі түбірден болған зат есімді негізгі зат есім деп атайды. ыдыс, кілем, аяқ.
Түбір сөздерге жұрнақ жалғану арқылы жасалған зат есімді туынды зат есім деп атайды: жұмыскер, ойыншық, күйші.
Оқулықпен жұмыс:
Дәптермен жұмыс:
Бір, екі, үш,
Бойымызға жинап күш.
Қолға қалам алайық ,
Әдемілеп жазайық .
1-жаттығу:
Сөздерді салыстырып оқы. Олардың әрқайсысына сұрақ қой, айырмашылығын байқа. Қосымшалы сөздерді көшіріп жаз. Сөз құрамына талда.
Өнер-Өнерпаз Балық-Балықшы
Күй-күйші Көл-Көлшік
Сый-сыйлық Орын-Орындық
2-жаттығу:
Өлеңді мәнерлеп оқы. Өлеңнің алғашқы төрт жолын көшіріп жаз. Туынды зат есімдердің астын сыз, сөз құрамдарын талда.
Әкем менің-қауыншы,
Апам менің-сауыншы,
Ағам менің егінші,
Жеңгем менің-тігінші.
Атам менің, ол-ұста,
Бәрі-бәрі жұмыста.
Отырмаймын мен текке,
Кеттім мен де мектепке.
3-жаттығу: Негізгі зат есімдерге –шы, -ші жұрнақтарын жалғап, туынды зат есім жаса. Негізгі зат есімдерді бір бағанға, туынды зат есімдерді екінші бағанға жаз.
Күй, өрмек, жылқы, егін, балық, ән, сурет, ойын, бас.
Үлгі: күй-ші жылқы-ш
"Сергіту сәті".
Көбелек тұрып ертемен,
Күлімсіреп керіледі.
Бір дегенде - шықпен бетін жуды,
Екі дегенде - шыр көбелек айналып бұрылды,
Үш дегенде - еңкейіп жерге жетті,
Төрт дегенде - ұшып кетті.
5-жаттығу. Түбір сөздерге тиісті жұрнақтарды жалғап, туынды зат есім жаса.
Шебер, таза, жақсы, ем, ас, -лық, -лік, хана,
Ойын, тал, жаңа, әділ, дос. –шық, -дік, -тық
ІV. Карточкамен жұмыс:
Берілген сұрақтарға өз беттерінше жауап береді.
- Сабақты бекіту.
«Ойлан, тап» ойыны
Интерактивті тақтадан ұяшықтар арқылы бірнеше суреттер көрсетіледі. Сол суреттердің атын атап, жұрнақ жалғап, туынды зат есім жасау керек. Туынды зат есімдерді қатыстырып сөйлем құра.
Суреттер: қой, етік, үй, бес, домбыра, мүсін, қобыз, жылқы.
Қой-қойшы
Етік-етікші
Үй-үйшік
Бес- бестік
Домбыра-домбырашы
Мүсін-мүсін
Қобыз-қобызшы
Жылқы-жылқышы
VІ.Үй тапсырмасын беру.
а) Ережені жаттау.
ә) 4 – жаттығу.
VІI. Бағалау.
ТОЛЫҚ ЖҮКТЕУ